آگاه: این دیدار که در ادامه ملاقات علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، با گریگوریان انجام شد، نشان‌دهنده عزم جدی تهران برای تعمیق روابط استراتژیک با همسایه شمالی خود است. سخنان رئیس‌جمهور و گریگوریان در این دیدار، نه‌تنها بر تقویت همکاری‌های اقتصادی و زیرساختی تأکید داشت، بلکه افق‌های جدیدی را برای همکاری‌های فناورانه و سیاسی میان دو کشور ترسیم کرد.
زمینه‌های دیدار: از کریدور شمال-جنوب تا نگرانی‌های منطقه‌ای
رئیس‌جمهور کشورمان در این دیدار، با اشاره به گفت‌وگوهای سازنده در سفر اخیر خود به ایروان، اعلام کرد که نگرانی‌های ایران درباره تحولات قفقاز جنوبی، به‌ویژه حضور نیروهای بیگانه در این منطقه حساس، با توضیحات و اطمینان‌بخشی مقامات ارمنستان تا حد زیادی برطرف شده است. این موضوع از آن برای حائز اهمیت است که ایران بارها نسبت به دخالت قدرت‌های فرامنطقه‌ای، به‌ویژه آمریکا و رژیم صهیونیستی، در قفقاز ابراز نگرانی کرده است. تهران معتقد است که حضور این نیروها می‌تواند توازن ژئوپلیتیکی منطقه را به ضرر امنیت ملی ایران و کشورهای همسایه مختل کند. یکی از محورهای کلیدی این دیدار، تأکید بر تکمیل کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب بود. رئیس جمهور کشورمان این پروژه را گامی مهم در تقویت همگرایی اقتصادی و سیاسی میان کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا دانست و از اهتمام ویژه ارمنستان در این زمینه قدردانی کرد. کریدور شمال-جنوب که خلیج فارس را از طریق ایران و ارمنستان به دریای سیاه و اروپا متصل می‌کند، نه‌تنها برای اقتصاد دو کشور، بلکه برای کل منطقه قفقاز و اوراسیا اهمیت استراتژیک دارد. براساس گزارش‌ها، حجم بار ترانزیتی در این مسیر از سال ۲۰۲۲ تاکنون ۵۰درصد افزایش یافته و انتظار می‌رود با عملیاتی شدن توافقات اخیر، این روند شتاب بیشتری بگیرد.
همکاری‌های اقتصادی و فناورانه: افق‌های جدید
رئیس‌جمهور کشورمان با تأکید بر هدف‌گذاری‌های بلندپروازانه برای گسترش تجارت دوجانبه، اظهار کرد که حجم مبادلات اقتصادی ایران و ارمنستان باید به چندین برابر سطح فعلی افزایش یابد. وی همچنین از ظرفیت‌های نخبگان و دانشگاهیان دو کشور برای حرکت به سمت تولید مشترک محصولات فناورانه در حوزه‌هایی مانند فناوری‌های پیشرفته، زیست‌فناوری و نانوتکنولوژی سخن گفت. این رویکرد نشان‌دهنده تغییر پارادایم در روابط دو کشور است؛ از تجارت سنتی کالا به سمت همکاری‌های دانش‌بنیان و رقابتی در بازارهای جهانی. از سوی دیگر، آرمن گریگوریان نیز با اشاره به حضور فعال شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های زیربنایی ارمنستان، آمادگی کشورش را برای افزایش مشارکت این شرکت‌ها در طرح‌های عمرانی اعلام کرد. وی همچنین پیشنهاد امضای یک سند همکاری جامع راهبردی را مطرح کرد که می‌تواند چارچوبی حقوقی و بلندمدت برای روابط دوجانبه فراهم کند. این پیشنهاد، در کنار اظهارات پزشکیان مبنی بر ضرورت جلوگیری از دخالت قدرت‌های خارجی در روابط ایران و ارمنستان، نشان‌دهنده همسویی استراتژیک دو کشور در برابر چالش‌های منطقه‌ای است.
ایران و توازن قدرت در قفقاز
دیدار دیروز در حالی برگزار شد که قفقاز جنوبی همچنان کانون تحولات پیچیده‌ای است. توافق صلح اخیر میان ارمنستان و آذربایجان که با میانجی‌گری ایالات متحده در ۸ اوت ۲۰۲۵ امضا شد، شامل بازگشایی مسیرهای ترانزیتی بود که نگرانی‌هایی را برای ایران ایجاد کرده است. به‌ویژه، طرح «کریدور زنگزور» که از سوی آذربایجان و با حمایت ترکیه مطرح شده، می‌تواند دسترسی مستقیم ایران به ارمنستان را محدود کرده و تغییرات ژئوپلیتیکی ناخواسته‌ای را در مرزهای شمالی ایران به دنبال داشته باشد. سخنان پزشکیان مبنی بر رفع نگرانی‌های ایران در این زمینه، نشان‌دهنده دیپلماسی فعال تهران برای حفظ منافع خود در منطقه است. ایران ارمنستان را به‌عنوان یک شریک استراتژیک در برابر نفوذ روزافزون ترکیه و رژیم صهیونیستی در قفقاز می‌بیند. روابط نزدیک آذربایجان با این دو بازیگر، به‌ویژه فروش تسلیحات رژیم صهیونیستیی به باکو، برای تهران یک تهدید بالقوه محسوب می‌شود. در این راستا، تقویت روابط با ارمنستان به ایران امکان می‌دهد تا وزنه تعادلی در منطقه ایجاد کند و از تبدیل قفقاز به پایگاه قدرت‌های خارجی جلوگیری کند.
لاریجانی: ایران با هرگونه تغییر ژئوپلیتیک منطقه مخالف است
علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور و مشاور رهبر انقلاب اسلامی نیز روز شنبه با «آرمن گریگوریان» دبیر شورای عالی امنیت ملی ارمنستان دیدار و گفت‌وگو کرد. دبیر شورای عالی امنیت ملی در این دیدار ضمن ابراز رضایت جمهوری اسلامی از سطح روابط اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دفاعی با ارمنستان، بر مشارکت با همسایه شمالی در تکمیل کریدور شمال به جنوب و اتصال خلیج فارس به دریای سیاه تأکید کرد. علی لاریجانی ضمن بیان حمایت ایران از گفتمان صلح میان دو کشور ارمنستان و آذربایجان، به تئوری ایران در صلح و ثبات منطقه پرداخت و بیان کرد: ایران همواره از استقلال و قوی بودن کشورهای منطقه در برای پایداری امنیتی منطقه حمایت کرده است.
گریگوریان: تمایل داریم سند جامع روابط راهبردی با ایران را امضا کنیم
آرمن گریگوریان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ارمنستان، در این دیدار مناسبات فی‌مابین دو کشور را بی‌سابقه خواندند و هدف خود از این سفر را گسترش روابط دو کشور در همه ابعاد بیان کرد و افزود: ارمنستان تمایل دارد در آینده نزدیک سند جامع روابط راهبردی با ایران را امضا کند. دبیر شورای عالی امنیت ملی ارمنستان ضمن تأکید بر ۵ اصل حاکمیت ملی، احترام به تمامیت ارضی، اعمال صلاحیت قضایی ملی، تغییرناپذیری مرزها و اصل عمل متقابل اعلام کرد ایروان آمادگی ارائه تضمین‌های لازم به جمهوری اسلامی برای اطمینان از عدم‌آسیب به روابط ایران و ارمنستان و مخالفت ذاتی این کشور با تغییر ژئوپلیتیک منطقه را دارد. گریگوریان در این دیدار تصریح کرد که در توافقات حاصله مذاکرات صلح، مسئله‌ای که به وضوح رعایت شده است، انحصار ارمنستان در مسائل امنیتی، نظامی و گمرکی است.
چشم‌انداز آینده: فرصت‌ها و چالش‌ها
دیدار دیروز پزشکیان و گریگوریان، همراه با ملاقات اخیر لاریجانی با همین مقام ارمنستانی، نشان‌دهنده عزم ایران برای ایفای نقشی محوری در ثبات و توسعه قفقاز است. تأکید بر کریدور شمال-جنوب، همکاری‌های فناورانه و امضای سند جامع راهبردی، فرصت‌هایی بی‌سابقه برای تعمیق روابط دوجانبه فراهم می‌کند. با این حال، چالش‌هایی مانند مدیریت تنش‌های ناشی از توافق صلح ارمنستان-آذربایجان و جلوگیری از نفوذ قدرت‌های فرامنطقه‌ای همچنان پیش روی تهران است. کارشناسان معتقدند که ایران با تکیه بر دیپلماسی فعال و تقویت پیوندهای اقتصادی با ارمنستان، می‌تواند نه‌تنها منافع ملی خود را تأمین کند، بلکه به الگویی برای همکاری‌های منطقه‌ای تبدیل شود. عملیاتی شدن توافقات اخیر، به‌ویژه در حوزه حمل‌ونقل و فناوری، می‌تواند قفقاز جنوبی را به یکی از محورهای کلیدی همگرایی اقتصادی در اوراسیا بدل کند. در این مسیر، حفظ استقلال و حاکمیت ارمنستان بر مسیرهای ترانزیتی، به‌عنوان خط قرمز ایران، نقش تعیین‌کننده‌ای خواهدداشت.
نظر شما