آگاه: دهم مهرماه که در تقویم رسمی کشور به‌عنوان «روز نخبگان» نام‌گذاری شده است، نه‌تنها به‌منظور تکریم چهره‌های درخشان علمی و فرهنگی ایران، بلکه برای بازتاب جایگاه والای نیروی انسانی متخصص و خلاق در مسیر پیشرفت کشور تعیین شده است. این مناسبت مهم، یادآور دغدغه دیرین نظام برای شناسایی، توانمندسازی، اثرگذاری و نگهداشت سرمایه‌های انسانی ارزشمندی است که می‌توانند موتور محرک توسعه پایدار و خوداتکایی ملی باشند. در این مسیر، بنیاد ملی نخبگان به‌عنوان محور سیاست‌گذاری و اجرا در حوزه نخبه‌پروری، ماموریت‌های متنوع و گسترده‌ای را در قالب سه محور کلان «شناسایی»، «توانمندسازی و توسعه اثرگذاری» و «جذب و نگهداشت نخبگان» پیگیری می‌کند که در عمل تمامی لایه‌های جامعه نخبه‌محور از دانش‌آموزان مستعد تا اساتید برجسته دانشگاه را تحت پوشش قرار می‌دهد.
سعید خدایگان، قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان، در تشریح رویکردهای دوره جدید، حفظ نخبگان داخلی را اولویت نخست و بازگشت متخصصان ایرانی مقیم خارج را هدف بعدی عنوان کرده است. وی با اشاره به هزینه‌های سنگین کشور برای تربیت هر نخبه که در موارد تحصیل دکترای خارج از کشور، به ارقامی بالغ بر ۱۰۰ میلیارد تومان می‌رسد، هشدار می‌دهد که خروج این نیروها، محرومیت کشور از بازده علمی و عملکرد آینده آنان است.
در همین راستا، بنیاد ملی نخبگان با طراحی «اطلس ماموریت‌ها» و اولویت‌بندی طرح‌ها، مسیر جذب و نگهداشت سرآمدان علمی را هموارتر کرده است؛ به‌گونه‌ای که فارغ‌التحصیلان برجسته دانشگاه‌های معتبر، به‌جای انتظارهای طولانی، در کمتر از سه ماه فرآیند جذب را طی کنند. این شتاب در پذیرش، هم پیام احترام به توانمندی‌های نخبگان است و هم پیام نیاز مبرم کشور به حضور آنان.
حمایت‌های معیشتی و مسکن نخبگان
مسائل معیشتی، به‌ویژه در دو حوزه اشتغال و مسکن، از مهم‌ترین دغدغه‌های نخبگان است. بنیاد ملی نخبگان، مطابق مصوبه هیئت وزیران و با دستور معاون اول رئیس‌جمهور، «کمیته مسکن نخبگان» را تشکیل داده و با دستگاه‌های اجرایی جلسات هفتگی برگزار کرده است. نتیجه این برنامه‌ریزی‌ها، قرارگیری ۲۸۱۵ نخبه در آستانه دریافت زمین یا واحد مسکونی در سراسر کشور، با تمرکز ویژه بر اعضای هیئت‌علمی جوان، بوده است.
در این چارچوب، استان تهران همچنان چالشی جدی دارد و نیازمند همکاری همه‌جانبه وزارتخانه‌ها، دانشگاه‌ها و بانک مرکزی است تا این ابرچالش کوچک و مرحله‌ای حل شود. سایر استان‌ها با مشارکت استانداران توانسته‌اند بخش بزرگی از جامعه هدف را تحت پوشش قرار دهند.
پیوند نخبگان با صنعت و اقتصاد
بنیاد ملی نخبگان با اجرای «طرح همیار صنعت» و طراحی «طرح جذب خصوصی»، حلقه واسط میان نخبگان و صنایع بزرگ و کوچک کشور شده است. در این طرح‌ها، مسائل صنعتی واقعی شناسایی و به تیم‌های نخبه ارائه می‌شود تا با کمک اعتبار مالیاتی، راهکارهای عملیاتی و نوآورانه ارائه کنند. این مدل همکاری، علاوه بر حل مشکلات تولید، مسیر اشتغال‌زایی برای نخبگان را هموار می‌کند.
سازوکارهایی همچون «هیئت‌های اندیشه‌ورزی» و حمایت از اختراعات در سه سطح، نیز در همین راستا تعریف شده‌اند. به گفته علی نیکخبت، معاون مستعدان و آینده‌سازان بنیاد، هدف از حمایت‌های چندسطحی از اختراعات، رساندن آنها به مرحله محصول یا خدمت واقعی و ورود به بازار است؛ فرآیندی که بنیاد نقش تنظیم‌گر آن را ایفا می‌کند.
الگوسازی و فرهنگ‌سازی
یکی دیگر از ماموریت‌های بنیاد، الگوسازی و تکریم نخبگان در جامعه است. در سال گذشته، ۲۵۰ برنامه معرفی و تکریم مفاخر علمی در کشور اجرا شده و جایزه احیاشده «علامه طباطبایی» به ۲۰ نخبه برجسته در رشته‌های مختلف اهدا شده است. این اقدامات، علاوه بر ایجاد انگیزه در نسل جوان، نقش الگوهای واقعی موفق را برجسته می‌کند و نشان می‌دهد نخبه بودن صرفا یک لقب نیست، بلکه مسئولیتی اجتماعی است.بررسی عملکرد بنیاد ملی نخبگان در سال گذشته نشان می‌دهد که به رغم محدودیت‌های بودجه‌ای که پس از افزایش ضریب به حدود ۵۰۰ میلیارد تومان رسیده و نیمی از آن صرف هزینه‌های پرسنلی می‌شود – این نهاد توانسته با شبکه‌سازی استانی و تکمیل ساختار اداری خود، بخش زیادی از برنامه‌های راهبردی را اجرا کند. ماموریت‌های ملی همچنان نیازمند تقویت منابع هستند، اما دستاوردهایی چون جذب سریع‌تر نخبگان، حمایت از طرح‌های پژوهشی، پیوند با صنعت و رفع چالش مسکن، نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر است. علاوه بر تکریم نخبگان، فرصتی است برای بازاندیشی درباره جایگاه آنان در جامعه و تجدید عهد با ارزش‌هایی که این قشر نمایندگی می‌کند؛ ارزش‌هایی چون دانایی، توانایی و مانایی. مسیر نخبه‌پروری، مسیری طولانی و پرچالش است، اما تجربه بنیاد ملی نخبگان نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی دقیق و حمایت همه‌جانبه، می‌توان ظرفیت‌های فرهیختگان کشور را به ثمر رساند و چراغ امید را در افق توسعه ملی روشن نگه داشت.
نظر شما