آگاه:
انسان بیابان می‌سازد
محمد مدرسی، کارشناس محیط‌زیست: بیابان را انسان ایجاد نکرده هر چند کارهای ما نقش بسزایی در ایجاد و تشدید آنها داشته است. در پدیده بیابان‌زایی مناطقی که در ابتدا زمینی بارور بوده‌اند به زمین‌هایی غیرحاصلخیز و بایر تبدیل شده‌اند. بیابان‌زایی در کنار دو چالش بزرگ تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین در دسترس به‌عنوان سومین چالش مهم جامعه جهانی محسوب می‌شود و همراه با تغییر آب و هوا و ازدست‌دادن تنوع زیستی، به‌عنوان بزرگ‌ترین چالش توسعه پایدار شناخته شده است. بیابان‌زایی عارضه‌ای است که نه‌تنها محیط‌زیست را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، بلکه روی اقتصاد کشور نیز آثار مخرب فراوانی به جای می‌گذارد؛ از این رو، برای جلوگیری از بیابان‌زایی باید تلاش شود تا سهم عوامل انسانی در فرآیند گسترش بیابان‌ها کاهش پیدا کرده و آسیب‌های ناشی از آن، بیش از این دامان اقتصاد و محیط‌زیست کشور را نگیرد. عوامل متعددی از قبیل جنگل‌زدایی و بهره‌برداری‌های بی‌رویه از جنگل‌ها، تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی، چرای بیش‌ازحد دام‌ها و حیوانات از مراتع، بهره‌برداری بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، تبدیل اراضی ملی به کشاورزی، ساخت‌وسازها، شهرنشینی و رشد جمعیت در بروز و تشدید بیابان‌زایی نقش دارند.
بیابان‌زدایی از سوی دیگر به معنای جلوگیری از بیابانی شدن زمین‌هایی است که در اثر فعالیت‌های مخرب انسان در معرض بیابانی شدن قرار دارند نه ازبین‌بردن بیابان‌های طبیعی موجود. در واقع بیابان‌زدایی شامل مجموعه اقداماتی می‌گردد که برای توسعه پوشش گیاهی و سبزکاری در بیابان و جلوگیری از روند شتابناک تخریب سرزمین‌ها در مناطق خشک، نیمه‌خشک و نیمه‌مرطوب، مبتنی بر اصول پایدار انجام می‌شود. در این راستا، اولویت مبارزه، پیش‌گیری از تخریب زمین‌هایی است که هنوز به‌طور کامل تخریب نشده‌اند یا میزان تخریب در آنها کم است، درعین‌حال، برای زمین‌های تخریب شده نیز باید برنامه‌های اصلاحی و احیا در نظر گرفت. برخی از راه‌های مهار بیابانی شدن کشور شامل مدیریت آب و خاک، تغذیه آب‌های زیرزمینی، بهینه‌سازی مصرف آب، کاشت گونه‌های گیاهی مقاوم به شرایط خشک و بیابانی، افزایش جنگل‌کاری، مدیریت روان‌آب، ترسیب کربن، جلوگیری از رشد بی‌رویه باغات و مزارع آب‌بَر، مدیریت چرای حیوانات و دام و توسعه گیاه‌خواری است.
چه بر درختان می‌گذرد؟
۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌های ایران از بین می‌رود
۱۲ میلیون هکتار از ۱۶۵میلیون هکتار مساحت کشور شامل جنگل‌ها می‌شود
۶ میلیون هکتار مساحت جنگل‌های بلوط زاگرس هستند
۷ میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس در ۷۰ سال گذشته از بین رفته است
۲۰ درصد مساحت کشور را اراضی بیابانی تشکیل می‌دهد
۳۲ میلیون هکتار وسعت بیابان‌های ایران است که در ۱۸ استان ایران پراکنده هستند
سهم استان‌های کشور در جنگل‌زایی
بربادرفته
در سه دهه گذشته و بر اثر تخریب، جنگل‌های کشور از حدود ۱۸.۳میلیون هکتار به حدود ۱۲.۴میلیون هکتار تقلیل یافته است که از این میزان، حدود ۱.۹میلیون هکتار در منطقه البرز شمالی واقع است. با یک حساب سرانگشتی می‌توان برآورد کرد که در آینده‌ای نه چندان‌دور، این جنگل‌زدایی به یک بحران جدی تبدیل خواهد شد؛ درواقع اگر این روند ادامه پیدا کند، در ۳۱سال آینده دیگر چیزی به‌عنوان مرتع و جنگل در کشور نخواهیم داشت!
بحران نزدیک است
سال‌هاست جنگل‌های ایران با تهدیدات زیادی روبه‌رو هستند. طبق آمار رسمی تنها در یک بازه زمانی ۱۶ساله (۱۳۸۳ تا ۱۳۹۹) بیش از ۱.۵میلیون هکتار از مساحت جنگل‌های کشور کاسته شده است؛ درحالی‌که تغییرات اقلیمی، خشکی آب و هوا، کاهش بارش، ریزگردها، آفت‌ها و امراض از دلایل ازبین‌رفتن درختان و پوشش گیاهان به‌حساب می‌آیند، اما عوامل انسانی همچون قطع بی‌رویه درختان برای صنایع چوب، تولید زغال، آتش‌سوزی، ویلاسازی و... هم نقش زیادی در کاهش مساحت جنگل‌های کشور داشته است.
سهم عوامل مختلف در جنگل‌زدایی
توضیح: عوامل متعددی، چه منشأ انسانی و چه طبیعی، باعث جنگل‌زدایی می‌شوند. عوامل طبیعی شامل آتش‌سوزی جنگل‌های طبیعی یا بیماری‌های ناشی از انگل است که می‌تواند منجر به جنگل‌زدایی شود. باوجوداین، فعالیت‌های انسانی یکی از دلایل اصلی جنگل‌زدایی جهانی است.
تبدیل یک سوم جنگل‌ها و مراتع به مسکن و ویلا!
۱۴ درصد جنگل‌های ما در سه استان شمالی است، اما جالب این‌که ۲۰ درصد «مشاوران املاک» کشور هم در همین ۳ استان شمالی است و ۳۳ درصد مراتع و جنگل‌های استان‌های شمالی در ۲۵ سال اخیر تبدیل به مسکن و ویلا شده است.
یک ادعای ترسناک
۴۲ درصد جنگل‌های کشور هم در ناحیه رویشی زاگرس است که از شمال غربی‌ترین نقطه کشور (استان آذربایجان‌غربی) شروع می‌شود و با امتداد تا غرب و جنوب کشور، مجموع ۱۲ استان را دربرمی‌گیرد. آن‌طور که «فرزاد علیزاده»، فعال محیط زیست، گفته است: در۷۰ سال گذشته هفت میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس از بین رفته و فقط پنج میلیون هکتار جنگل در زاگرس باقی مانده است. به گفته او، «این‌طور که ما به نابودی جنگل‌ها و مراتع کشور کمر همت بسته‌ایم، متاسفانه تا ۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌ها و در ۸۰ سال آینده تمامی مراتع را از دست خواهیم داد».
باید مراقب بود
نابودی جنگل‌های ایران تا ۵۰ سال آینده، مطابق با برآوردهای هشدارگونه ناسا از وضعیت ایران حقیقت دارد، به این معنا که با تداوم این شرایط، طی سال‌های ۲۰۵۰ تا ۲۰۶۰ اثری از جنگل‌هایی که امروز می‌شناسیم در کشور باقی نخواهد ماند.
بنابراین چنانچه سالانه یک درصد جنگل‌ها در ایران از بین برود طی ۱۰۰ سال آینده جنگلی نخواهیم داشت و با ۱.۵ درصد حدود ۷۵ سال دیگر تمام جنگل‌های کشور نابود خواهد شد.
نظر شما