آگاه: می‌خواهم بپرسم چقدر در این زمینه مطالعه کرده که زمانه کوروش را با امروز مقایسه می‌کند؟ یا آیا از نظر او، در کشورگشایی‌های شاه، بیگناهی کشته نشده؟ آیا تاریخ شکنجه پیش از اسلام را خوانده یا خیر؟ ولی می‌ترسم و مانند همیشه که در مقابل کسانی که تعصب دارند سکوت می‌کنم.
اگر تاریخ و آنچه از آن روایت می‌شود در نسبت با زمان اکنون قرار نگیرد، معنی خود را از دست می‌دهد و همانطور که والتر بنیامین می‌گوید که «هر تصویری از گذشته که از سوی زمان حال به منزله یکی از مسائل امروز بازشناخته نشود، می‌رود تا برای همیشه ناپدید شود.» تاریخ گزیده و کاربردی در اختیار ورزندگان آن قرار خواهد گرفت.
 آنگونه که آنالیست‌ها معتقدند که تاریخ‌نگاری باید در پیوند با جامعه‌شناختی و دیگر علوم مرتبط با انسان امروزی باشد، بنابراین تاریخ علمی نیست که فقط مربوط به گذشته و منفعل باشد، بلکه جنبه‌ای فعال و در خدمت همگرایی دارد.
اگر از بستر و فضای تاریخ فاصله بگیریم و آن را با امروز بسنجیم، هرگز به درک و دریافتی درست و قابل استناد دست نخواهیم یافت.
اگر امروز تصمیمات سیاستمداران در دهه‌های ۶۰ یا ۷۰ یا واپس‌تر یا متاخرتر را با شرایط کنونی بسنجیم، گاه دیوانگی دانسته می‌شود ولی اگر همه ویژگی‌ها و شرایط اجتماعی سیاسی مربوط به دوره مورد مطالعه درنظر آورده شود، درمی‌یابیم که تصمیم موردنظر بی‌شک تنها تصمیم درست و متناسب با زمانه خود بوده است.
زمان‌پریشی یا مکان‌پریشی از معضل‌های امروز علم اجتماع و سیاست است و از بزرگ‌ترین دام‌هایی که باید از آن پرهیز کرد، زیرا مغلطه را در پی خواهد داشت.
اگر داننده تاریخ خود را به خرد ارسطویی و نه پراگماتیستی مجهز کند، تاریخ را از قصه‌ای متخیل دور می‌سازد و به علمی معتبر و مستند بدل می‌سازد و این چیزی است که ما نیز انتظار داریم آیندگان در مسیر داوری درباره دلایل شکست‌های ما برگزینند.
تحلیل‌های سیاسی امروز که در فضای عمومی جامعه می‌شنویم از تفکر خالی و به زمان‌پریشی مزمن مبتلاست و همین ویژگی باعث می‌شود که زمان‌پریشان گمان آن دارند که براساس حقایق تاریخی به قضاوت برخاسته‌اند اما آدمی از شنیدن بسیاری تحلیل‌های مغشوش اغلب ملول می‌شود.