آگاه: اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر با ابرچالش‌هایی نظیر تورم و نوسانات ارزی مواجه بوده که تولید و معیشت مردم را متحمل آسیب‌های فراوانی کرده است؛ این دو عامل به‌شدت بر قدرت خرید مردم، هزینه‌های تولید و سرمایه‌گذاری تاثیر می‌گذارد؛ ازاین‌رو دولت چهاردهم بازنگری در سیاست‌های ارزی را در دستورکار قرار داد. بااین‌حال همزمان با آغاز معاملات ارز توافقی از روز شنبه هفته جاری و پایان قیمت‌گذاری دستوری در بازار ارز، این امیدواری ایجاد شد که رانت، فساد و التهاب در بازار از بین برود و از هدررفت ذخایر ارزی جلوگیری شود.عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در آبان گذشته و در صدوبیست‌وششمین نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی در پاسخ به مطالبات ارزی نمایندگان بخش خصوصی به آنها گفت که نرخ ارز باید توافقی و یکسان شود؛ این موضوع اتفاق خواهد افتاد و سیاست دولت هم همین است.

قیمت‌گذاری دستوری ارز یعنی توزیع رانت
بااین‌حال عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در یادداشتی در شبکه اجتماعی ایکس همزمان با اجرایی شدن این سامانه نوشت: قیمت‌گذاری دستوری در بازارها از جمله بازار ارز، جز توزیع رانت، ایجاد فساد و تشدید سفته‌بازی و التهاب در بازار ارز نتیجه‌ای به بار نمی‌آورد. براساس یافته‌های علم اقتصاد و تجربه خود در این سال‌ها می‌گویم که بدون مهار تورم، دفاع از نرخ‌های ارز غیرواقعی، اگر هم در کوتاه‌مدت فایده اندکی برای آن متصور شویم، پایدار نیست بلکه با ازبین‌بردن ذخایر ارزی، امنیت اقتصادی کشور را دچار آسیب جدی می‌کند.

پایان ارز نیمایی
علاوه‌برآن و به موجب اعلام بانک مرکزی از شنبه هفته جاری، نرخ نیما به‌صورت توافقی تعیین خواهد شد و از اول بهمن نیز شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی، فولادی، صنایع فلزات رنگین و فرآورده‌های نفتی نیز می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در بازار ارز تجاری به‌صورت توافقی عرضه کنند؛ بنابراین از اول بهمن دیگر سامانه معاملاتی نیمایی در کار نخواهد بود.
همچنین براساس آنچه در بخشنامه ۲۶آبان بانک مرکزی اعلام شده همه صادرکنندگان مشمول بند۲ ماده۸ آیین‌نامه اجرایی تبصره۶ بند «ه» ماده۲ مکرر قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به‌منظور رفع تعهد صادراتی از طریق واگذاری ارز حاصل از صادرات به دیگران، ملزم هستند تا روز دوشنبه مورخ ۱۴۰۳.۹.۲۶ تمام ارزهای مذکور را از طریق بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران عرضه کنند.

راهکار فرزین
رییس کل بانک مرکزی پیش‌تر درباره راه‌اندازی بازار ارز توافقی برای انجام حراج و کشف قیمت ارز حاصل از صادرات بخش‌خصوصی، ضمن تشریح سیاست جدید ارزی بانک‌مرکزی گفته بود؛ سامانه بازار ارز توافقی در بانک‌مرکزی با بهره‌گیری از بهترین متخصصان فناوری اطلاعات در کشور در یک سال‌گذشته ایجاد و راه‌اندازی شده است.فرزین این را هم گفت که آنچه هم‌اکنون در قالب ارز توافقی در جریان است حاصل توافق میان دو نفر است که با چانه‌زنی به توافق می‌رسند ولی در سامانه طراحی‌شده در بازار، حراج صورت می‌گیرد و نرخ تعیین می‌شود؛ تلاش بانک‌مرکزی نیز بر این است که «بازار نیما به بازار ارز توافقی منتقل شود» و نرخ نیز در این بازار تعیین شود.رئیس‌کل بانک‌مرکزی تاکید کرد: نرخ ارز در بازار توافقی براساس مکانیزم عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد و بانک‌مرکزی هم بخشی از ارز خود را در آنجا عرضه خواهد کرد و تلاش می‌کنیم تا نرخ در یک کانال حرکت کند. فرزین با بیان اینکه با شروع به‌کار سامانه بازار ارز توافقی امکان مبادله ارز برای تمام فعالان اقتصادی فراهم می‌شود، افزود: بانک‌مرکزی نقش ناظر را در این بازار ایفا خواهد کرد  و تنها درصورت نیاز، اقدامات سیاستی خود را با ورود به بازار به‌عنوان عرضه‌کننده ارز در این بازار اجرا خواهد کرد. وی چارچوب سیاست‌گذاری نرخ ارز را نرخ ارز شناور عنوان و تاکید کرد: نرخ شناور به معنای رهاشدگی در بازار ارز نیست و در همه کشورها بانک مرکزی با استفاده از ابزارهای اقتصادی به کنترل و مدیریت نرخ ارز شناور مبادرت می کنند و ما نیز از این قضیه مستثنا نخواهیم بود.

مسیر تازه برای بازگشت ارز صادرات
«راه‌اندازی بازار ارز توافقی مسیر بازگشت ارز صادرات از سازوکارهای رسمی را فراهم می‌کند» این نواری از اظهارات رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در ارزیابی خود از اقدام بانک مرکزی در ایجاد و راه‌اندازی بازار ارز توافقی برای صادرکنندگان، است.سیدشمس‌الدین حسینی ادامه می‌دهد: اگر بازاری را که ما اسم آن را بازار رسمی می‌گذاریم، پوشش کافی برای مبادلات در حوزه کالاها و خدمات مختلف را نداشته باشد، لاجرم متقاضیان این بازار یا حتی عرضه‌کنندگان، به‌اصطلاح، به محل و جای دیگری کوچ خواهند کرد و این مسئله نهایتا منجر به توسعه بازارهای غیررسمی خواهد شد. نماینده مردم «تنکابن و رامسر» در مجلس دوازدهم ادامه داد: در زمانی که ما دچار یا دارای بازارهای موازی باشیم ناخواسته می‌بایست شاهد انواع مشکلات شویم؛ یکی از این دست مشکلات این است که بخشی از معاملات تحت پوشش قرار داده نشود، با وجود اینکه ممکن است حتی این نیازها، ازجمله نیازهای ضروری کشور باشد. وی با بیان اینکه بازار موازی اصولا بازار غیرشفافی است، تاکید کرد: در این صورت ما شاهد این خواهیم بود که رانت‌هایی در داخل کشور شکل گیرد. طبیعتا هرچه بانک مرکزی توفیق توسعه بازار را به دست بیاورد و انعطافی را در بازار ارز و نرخ ارز حاکم و ایجاد کند، امکان تسویه و بازگشت ارز صادرات و همچنین پوشش مبادلات بیشتر فراهم خواهد شد. وی تصریح کرد: همچنین این امر باعث می‌شود تا به نوعی حتی صادرکنندگان رغبت بیشتری به صادرات پیدا کرده تا در سازوکارهای رسمی، ارز خود را بازگردانده و ما به‌سمتی حرکت کنیم که شکاف بازار ارز رسمی و غیررسمی در نرخ، کاهش پیدا کرده و رفته‌رفته بازار رسمی بر بازار غیررسمی ارز غلبه پیدا کند.

۵۹هزار و ۶۴۷؛ کشف قیمت توافقی در روز نخست        
اما بر مبنای اطلاعیه بانک مرکزی در پایان روز کاری شنبه و باتوجه‌به سازوکار جدید معاملات در سامانه نیما با نرخ توافقی، به‌منظور کشف نرخ واقعی معاملات، کلیه بازیگران بازار امکان درج هرگونه نرخی را بدون محدودیت دارا بودند. با توجه به عرضه و تقاضاهای ثبت‌شده، از مجموع معادل ۷۶میلیون دلار عرضه‌شده، معادل ۳۹.۵میلیون دلار عرضه‌شده منجر به معامله شد که معادل دلاری میانگین موزون نرخ معاملات انجام‌شده حدود ۵۹هزار و ۶۴۷تومان، کشف قیمت شد.بااین‌حال به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، انتقال معاملات نیما به بازار توافقی ارز در شرایط کنونی که به آغاز سال نو میلادی نزدیک می‌شویم و تقاضا برای تسویه ارزی بالا می‌رود، این موضوع باعث افزایش عرضه ارز و مدیریت بازار خواهد شد. علاوه بر آن رییس کمیسیون جهش و رونق تولید و نظارت بر سیاست‌های کلی اصل۴۴ قانون اساسی مجلس در زمینه تاثیر بازار ارز توافقی به خبرنگار روزنامه «آگاه» می‌گوید: در قالب این فرآیند نرخ ارز ازسوی بانک مرکزی تعیین نشده و به‌صورت توافقی بین خریدار و فروشنده تعیین می‌شود چراکه دلیلی هم ندارد که بانک مرکزی بیاید و در این بخش نرخ‌گذاری کند. وی بیان کرد: بنابراین ایجاد بازار ارز توافقی با این هدف مدنظر قرار گرفته است که صف ارزی دیگری مقابله بانک مرکزی شکل نگیرد و رانتی که تاکنون برای واردکنندگان ایجاد شده، حذف شود. قادری تاکید کرد: بنابراین ایجاد بازار ارز توافقی، بازار مناسبی بوده و موجب بازگشت ارز به کشور خواهد شد. همچنین این مسئله می‌تواند کم‌اظهاری ارزی را حذف و بازار چند نرخی ارز را از بین ببرد.

چگونگی کارکرد سامانه ارز تجاری
محمد آرام، معاون ارزی بانک مرکزی در تشریح چگونگی عملکرد سامانه معاملات بازار ارز تجاری گفته است: هدف اصلی در ایجاد این سامانه حرکت به سمت بازار ارز کارا و تک‌نرخی شدن ارز است. بنیاد این بازار براساس عرضه و تقاضا خواهد بود و براساس مچینگ، کشف قیمت می‌کند و در تک‌تک معاملات طبق میانگین موزون معاملات قیمتی کشف می‌شود که قیمت روز بعد را مشخص می‌کند. معاون ارزی بانک مرکزی خاطرنشان کرد: این سامانه محملی خواهد بود تا متقاضیان ارز و عرضه‌کنندگان به‌سهولت یکدیگر را پیدا و به‌راحتی معامله کنند. مرکز مبادله طلا و ارز، مچینگ و اطمینان از تکمیل فرآیند معامله را محقق می‌کند. آرام افزود: این سامانه چون تعداد زیادی از خریدار و فروشنده را شناسایی می‌کند، سرعت معامله را افزایش می‌دهد و از طرفی هزینه معامله را بیشتر نمی‌کند چون میزان کارمزد در سامانه ثبت می‌شود و قابل نظارت است؛ مثلا دلاری که در چین هست با دلاری که در اروپا هست در این سامانه تفاوت دارد و همگی عنوان خاص خود را دارند؛ بنابراین اگر تفاوتی بین یورو در ترکیه و یورو در اروپا وجود دارد در این سامانه قابل مشاهده است.