آگاه: این در حالی است که اعضای بریکس به‌عنوان یکی از قطب‌های اقتصادی دنیا، به‌دنبال ایجاد ارز مخصوص و حذف کامل دلار نیستند، بلکه هدف آنها، تنوع‌بخشی به نظام پولی دنیا و پایان دادن به سیطره دلار آمریکاست؛ امری که به کابوس سردمداران آمریکا تبدیل شده است. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا اخیرا طی مطلبی در شبکه اجتماعی مخصوص خود یعنی «تروث‌سوشال» با تهدید کشورهای عضو بریکس نوشت که اگر آنها پول واحد خود را ایجاد کنند، با تعرفه‌های گمرکی به میزان صددرصد مواجه خواهند شد.
ترامپ نوشت: ما این کشورهای در ظاهر دشمن را متعهد خواهیم کرد که نه اقدام به ایجاد یک ارز بریکسی کنند و نه از هیچ ارز دیگری برای جایگزین شدن به‌جای دلار قدرتمند حمایت کنندوگرنه با تعرفه صددرصدی مواجه می‌شوند و باید منتظر خداحافظی با تجارت در اقتصاد شگفت‌انگیز آمریکا باشند. ترامپ، پیش‌تر در میانه‌های آذر نیز کشورهای عضو بریکس را تهدید کرده بود که نباید ارز واحد داشته باشند، وگرنه با تعرفه صددرصدی صادرات به آمریکا مواجه خواهند شد.
طراحی نظام مالی و پولی خاص در بریکس
اعضای بریکس شامل برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی، ایران، مصر، اتیوپی ، امارات متحده عربی، اندونزی، بولیوی، عربستان سعودی و نیجریه پیش‌تر اعلام کرده بودند که درحال طراحی نظام مالی و پولی خاصی هستند و قصد دارند روند دلارزدایی را از مبادلات خود آغاز کنند و در مبادلات فی‌مابین، طی سازوکاری مخصوص از ارزهای ملی و ارزهای دیجیتال استفاده کنند. بریکس همچنین قصد دارد وابستگی به دلار آمریکا را به‌عنوان واحد پول جهانی کاهش دهد.
خیز برداشتن اعضای بریکس برای ایجاد نظام مالی و پولی مخصوص و دلارزدایی، از آنجایی اهمیت دارد که کشورهای عضو بریکس ۴۲درصد جمعیت دنیا، ۳۰درصد از خاک کره زمین و ۲۴درصد اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهند و اقدامات پولی آنها در مسیر دلارزدایی، تاثیر شگرفی در کاهش قدرت و نفوذ پول آمریکا در معادلات جهانی خواهد داشت.
گروه بریکس، سهم قابل‌توجهی از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص داده و در سال۲۰۲۴ بیش از ۳۰درصد از اقتصاد کل دنیا را شامل می‌شد. این میزان، در قیاس با سهم ۳۰درصدی مجموع هفت کشور بزرگ صنعتی جهان موسوم بهG۷، درصد قابل‌توجهی است. پنج کشور چین، روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی به‌عنوان موسسان بریکس، هر یک به‌تنهایی اقتصادهای بزرگی هستند و قاعدتا با اضافه‌شدن کشورهایی چون ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و اتیوپی به کنفدراسیون بریکس، این بلوک به‌مراتب قدرت مالی بیشتری پیدا کرده است.
اما برخلاف سخنان و تهدیدهای ترامپ، بریکس به‌عنوان یک قطب اقتصادی در دنیا، اساسا به‌دنبال جایگزین کردن دلار نیست، بلکه با نگاهی واقع‌بینانه خواهان تنوع‌بخشی به سیستم پولی خود است؛ امری که با اقتصاد جهانی امروز همخوانی بیشتری دارد. درواقع عقلانیت اقتصادی حکم می‌کند نسبت‌به وضعیت مراودات تجاری جهانی و زنجیره اقتصاد بین‌المللی واقع‌نگر بود.
بریکس و تنوع‌بخشی بیشتر به نظام پولی جهانی
مزیت اصلی سیستم مالی جایگزین دلار در بلوک‌های اقتصادی نظیر بریکس، تنوع‌بخشی بیشتر به نظام پولی است. در جریان بحران بزرگ مالی در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹، رییس وقت بانک خلق چین از اقتصادهای غربی خواست برای اصلاح نظام پولی بین‌المللی همت گمارند؛ ازهمین‌رو تلاش‌ها به‌سمت ایجاد نهادهایی همچون «بانک توسعه جدید»، «بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های آسیایی»، «ابتکار راه ابریشم جدید چین» و «برنامه‌ریزی برای مقررات نوین ارزی» سوق داده شد.
به‌طورکلی، ازجمله دلایل تشکیل سازمان بریکس، بحران‌های مالی و معضلات وابستگی به دلار است؛ به‌همین دلیل نیز کشورهای عضو این سازمان طی یک دهه گذشته تلاش کرده‌اند تا با انجام فرآیندهایی که نام دلارزدایی بر آن نهاده شده است، قدرت بانک‌های مرکزی خود را افزایش دهند.
با سرعت‌گرفتن دلارزدایی، کشورهای بریکس به تلاش‌ها برای ایجاد یک ارز ذخیره جدید با پشتوانه سبدی از ارزهای مربوطه خود ادامه می‌دهند. اعضای بریکس واحد پولی خود را توسعه نداده‌اند. بااین‌حال، به گفته یوری اوشاکوف، دستیار کرملین در مارس ۲۰۲۴، یک سیستم پرداخت مبتنی برBRICS blockchain (زنجیره بلوکی، پایگاه داده دیجیتال حاوی اطلاعاتی مانند سوابق تراکنش‌های مالی و...) درحال کار است. این سیستم پرداخت که «پل بریکس» نامیده می‌شود، سیستم‌های مالی کشورهای عضو را با استفاده از درگاه‌های پرداخت برای تسویه‌حساب در ارزهای دیجیتال بانک مرکزی به یکدیگر متصل می‌کند.
ایران و پل بریکس
ایران ازجمله کشورهایی است که عضو سازمان بریکس شده است و درعین‌حال تحت‌تاثیر تحریم و وابستگی به دلار قرار دارد. باتوجه‌به اینکه دو کشور چین و روسیه درحال استفاده از سامانه‌های مبادلات جهانی خود و هر دو عضو بریکس نیز هستند، این سوال مطرح شده است که باتوجه‌به توافقنامه‌های اقتصادی بریکس، عضویت در این سازمان برای ایران چه مزیت‌هایی ایجاد خواهد کرد و چگونه زمینه دلارزدایی برای ایران را فراهم خواهد آورد؟ باتوجه‌به فعالیت سامانه‌های مبادلات جهانی چین و روسیه در مقابل سوئیفت، استفاده از فرصت‌های همکاری اقتصادی بریکس بستر مناسبی برای دلارزدایی ایران دارد. عضویت در بریکس علاوه‌بر مهیاکردن زمینه افزایش مبادلات اقتصادی، باتوجه‌به گستردگی کشورهای همکار در سامانه‌های چین و روسیه، بستر مناسبی نیز برای دلارزدایی از تجارت ایران فراهم خواهد آورد. درعین‌حال باید توجه داشت که دلارزدایی به‌منزله کنارنهادن دلار به‌عنوان یک ارز در مبادلات بین‌المللی نیست و صرفا به افزایش تنوع در سبد ارزی کشورها اشاره دارد.
رهبر انقلاب در سوم بهمن جاری در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی بخش خصوصی، به مقوله ضرورت کم‌رنگ کردن نقش دلار در مبادلات جهانی و نقش بریکس در این راستا اشاره کردند و گفتند: «یکی از امکانات و ظرفیت‌هایی که در اختیار ماست، همین حضور اخیر ما در اجتماعاتی مثل بریکس و مانند آن است؛ از این باید حداکثر استفاده را کرد. این کار، حضور و ورود مسئولان دیپلماسی کشور را هم می‌طلبد؛ باید وارد شوند، کمک کنند. این فرصت بزرگی است برای کشور. به‌ویژه سامانه مالی بریکس و تبادل‌هایی که بناست با ارزهای کشورهای عضو انجام بگیرد، اگر انجام بشود، بدون تردید کمک بزرگی خواهد کرد. امروز یکی از مشکلات ما آویزان شدن به دلار است؛ این را آن کشورها هم فهمیده‌اند؛ البته بعضی از اعضای این صندوق مالی به‌خاطر جهات سیاسی و مانند اینها جرات نمی‌کنند در عمل وارد شوند. باید تحرک دیپلماسی کرد، باید آنها را وادار کرد تا این کار اتفاق بیفتد و انجام شود. در داخل کشور، آقای رییس‌جمهور محترم هم گفتند و این فکر را دنبال می‌کنند، بنده هم کاملا تایید می‌کنم که همت کنند تاآنجاکه ممکن است، دلار را از مبادلات تجاری حذف کنند؛ این کار بزرگی است، این کار مهمی است؛ در کارزار اقتصادی، این یک حرکت بسیار قاطع و تعیین‌کننده است؛ البته عکس‌العمل ایجاد خواهد کرد، لکن دست شما قوی‌تر است. اگر چنانچه بتوانید این کار را انجام بدهید و برای تخصیص ارز، بانک مرکزی میدان را برای ارزهای دیگر باز کند.»
نظر شما