آگاه: به اعتقاد برخی، جنجال‌هایی که در رسانه‌ها و ازسوی سیاسیون برخی کشورها ازجمله سران برخی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس مطرح شد، دلیل نامگذاری این روز به‌عنوان خلیج فارس است.
همیشه پای انگلیس در میان است
برخی حکام منطقه به دلایل سیاسی برای مقابله با ایران و به رخ کشیدن اختلافاتشان بر سر جزایره سه‌گانه ایرانی از نام مجعول خلیج عرب استفاده می‌کنند؛ البته این ماجرا ریشه در سال‌ها پیش دارد، زمانی که به تحریک انگلیسی‌ها کشورهای عربی این نام جعلی را برای خلیج فارس انتخاب کردند؛ البته دولت انگلیس در سال۱۲۱۹ خورشیدی، نام دریای بریتانیا را برای خلیج فارس به کار بردند اما این نام پذیرشی نیافت و آن را رها کردند. پس از ملی شدن نفت ایران و قطع روابط ایران و انگلیس ابتدا نماینده سیاسی انگلیسی مقیم بحرین از سال۱۳۲۹ (۱۹۵۰ م.) عبارت ساحل عربی را برای منطقه جغرافیایی بخش جنوبی خلیج‌فارس که متعلق به عرب‌های تحت‌الحمایه انگلیس بود، مرسوم ساخت و سپس به مرور کلمه خلیج عربی را جایگزین آن ساخت و سپس این نام را بهکل خلیج فارس تعمیم داد.
این در حالی است که تا اوایل دهه۱۹۶۰ درباره نام خلیج‌فارس هیچ‌گونه بحث و جدالی در میان نبوده است و در تمام منابع اروپایی و آسیایی و آمریکایی، دانشنامه‌ها و نقشه‌های جغرافیایی تنها نام «خلیج‌فارس» بود. اصطلاح خلیج جعلی عرب برای نخستین‌بار در دوره تحت قیمومت شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس توسط کارگزاران انگلیس و به‌طور ویژه از طرف یکی از نمایندگان سیاسی انگلیس مقیم در خلیج فارس به نام رودریک اوون در کتابی به نام «حباب‌های طلایی در خلیج» در سال۱۹۵۸ نوشت که «من در تمام کتب و نقشه‌های جغرافیایی نامی غیر از خلیج‌فارس ندیده بودم ولی در چند سال اقامت در سواحل خلیج‌فارس (بحرین) متوجه شدم که ساکنان ساحل عرب هستند، بنابراین ادب حکم می‌کند که این خلیج… بنامیم.» البته باید انصاف را هم رعایت کرد، تمام اعراب این نام را برای خلیج‌فارس نمی‌پسندند، بسیاری از متفکران و روشنفکران دنیای عرب مخصوصا اعراب شمال آفریقا معتقد بر اصالت نام خلیج‌فارس هستند و با وجود اسناد بسیار معتبر تاریخی و علمی، انکار نام خلیج‌فارس کاری ناشدنی است.
اهمیت استراتژیک خلیج‌فارس
خلیج‌فارس از جنبه‌های گوناگون دارای ویژگی‌های متمایزی در مقایسه با دیگر مناطق آبی و خشکی‌های جهان است که به آن جایگاه و برجستگی‌های فوق‌العاده‌ای بخشیده است. خلیج‌فارس نقش خود را به‌عنوان شاهراه بازرگانی از روزگاران باستان آغاز کرد. از هنگام گسترش رقابت‌های سیاسی استراتژیک قدرت‌های اروپایی، منطقه خلیج‌فارس به‌عنوان یک شاهراه بازرگانی مهم و حلقه‌ای پراهمیت در زنجیره استراتژی آنان مورد توجه قرار گرفت. امروزه جایی در جهان وجود ندارد که تمامی توجهات را به یک نقطه و با علایقی یکدست متوجه کند و درحال‌حاضر برای سلامت اقتصادی و ثبات جهان، جایی به اهمیت خلیج‌فارس وجود ندارد. خلیج فارس با منابع طبیعی و معدنی فراوان خود دیگر نه‌تنها به‌خاطر ایفای نقش ارتباط‌دهندگی یک بزرگراه تجاری میان شرق و غرب جهان، بلکه به‌عنوان یکی از دو سر انتهایی در مبادلات اقتصادی جهان به شمار می‌آید.
ارزش فزاینده آن نیز باعث بروز برخی اختلافات و منازعات اقتصادی و به‌خصوص سیاسی شده است. منطقه‌ای نفتخیز که از مهم‌ترین مناطق تامین نفت جهان محسوب می‌شود. خلیج‌فارس بیشترین خط ساحلی را با ایران دارد، یعنی از دهانه فاو گرفته تا تنگه هرمز جزو مناطق ساحلی ایران محسوب می‌شود. مهم‌ترین موردی که باعث اهمیت فوق‌العاده خلیج‌فارس شده و حتی سبب دست‌اندازی و طمع‌ورزی قدرت‌های بزرگ نسبت به آن شده، وجود ذخایر طبیعی به‌خصوص نفت است؛ به گونه‌ای که نام خلیج فارس مساوی با نفت شده است.
وجود مهم‌ترین تنگه جهان
دنیا درحال‌حاضر برای تامین ۶۵درصد نیازهای نفتی خود به خلیج‌فارس متکی است و این منطقه غیر از نفت، قریب ۳۰درصد ذخایر گاز جهان را نیز در خود جای داده و مهم‌ترین موردی که باعث اهمیت فوق‌العاده خلیج‌فارس و حتی سبب دست‌اندازی و طمع‌ورزی قدرت‌های بزرگ به آن شده، وجود این ذخایر طبیعی است. افزون‌بر این، خلیج‌فارس همچنین یکی از مناطق مهم راهبردی دنیا محسوب می‌شود و یکی از دلایل اهمیت راهبردی آن وجود تنگه هرمز است. تنگه هرمز گذرگاهی هلالی‌شکل است که خلیج‌فارس را به دریای عمان متصل می‌کند و در میان ۱۱تنگه دنیا، مهم‌ترین آنها محسوب می‌شود که برای قدرت‌های بزرگ، جایگاه اقتصادی و راهبردی زیادی دارد. از دیگر موارد اهمیت خلیج‌فارس، بعد نظامی و راهبردی است. از نظر نظامی، وجود پایگاه‌های متعدد دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیج‌فارس که بیشتر متعلق به کشورهای آمریکا و انگلیس هستند و همچنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی به‌خصوص آمریکا در آب‌های خلیج فارس اهمیت نظامی و راهبردی این منطقه را نمایان می‌سازد.
اهمیت خلیج فارس برای ایران
ویژگی دیگر خلیج فارس که به این منطقه اهمیت می‌بخشد، سهولت حمل‌ونقل در آن است. و بنابر اعلام مسئولان کشورمان، بیش از ۸۰درصد صادرات و واردات ایران از طریق خلیج‌فارس انجام می‌شود. وجود حوزه‌های نفتی و گازی ایران در این منطقه از دیگر دلایل اهمیت آن محسوب می‌شود. همچنین بُعد نظامی و امنیتی خلیج‌فارس نیز از جایگاه ویژه‌ای در مناسبات خارجی ایران برخوردار است.
هر قدرتی در خلیج‌فارس استقرار یابد، می‌تواند بر اروپا و آمریکا حکم براند
امیر دریادار حبیب‌الله سیاری، معاون هماهنگ‌کننده ارتش در سخنانی با تاکید بر اهمیت دریای آزاد در امور مختلف سیاسی، اقتصادی و دیگر موارد برای دولت‌ها، تصریح کرد: دریا منبع قدرت و ثروت است و کشورهایی که به دریا راه دارند، منابع غنی قدرت و ثروت دارند. وی با بیان اینکه در هیچ‌جای دنیا تا به این حد دریا اهمیت ندارد، خاطرنشان کرد: هر قدرتی در خلیج‌فارس استقرار یابد، می‌تواند بر اروپا، آمریکا و… حکم براند و این همان دلیلی است که ابرقدرت‌ها سعی در به‌دست‌گیری کنترل و اداره خلیج فارس دارند. وی راجع به استفاده گسترده از دریا در راستای ترویج مشاغل مختلف یادآور شد: منابع غذایی، صنعت گردشگری، انرژی، مزارع دریایی، ازجمله کارهایی است که می‌توان در دریا انجام داد.
امنیت خلیج فارس
امنیت خلیج‌فارس به دلایل گوناگون که برخی از آن را ذکر کردیم مانند دربرگیری بیش از ۸۰درصد تجارت کشورمان، صادرات نفت و… یکی دیگر از موضوعات مهم است که همواره باید به آن توجه داشته باشیم. رهبر معظم انقلاب نیز بارها و بارها بر اهمیت خلیج‌فارس برای ملت ایران و ملت‌های منطقه، تاکید داشته و دارند. ایشان در یکی از دیدارهای که با مسئولان کشور داشتند دراین‌باره می‌فرمایند: «راجع به منطقه خلیج‌فارس حرف می‌زنند. امنیت منطقه خلیج‌فارس منفعت مشترک کشورهای خلیج‌فارس است؛ ما کشورهای حول‌وحوش خلیج‌فارس منفعت مشترکی داریم، ما همسایه‌ایم، امنیت اینجا به نفع همه ما است؛ اگر خلیج‌فارس امن باشد، همه ما از این امنیت استفاده می‌کنیم و اگر ناامن باشد، برای همه ناامن است؛ خلیج‌فارسِ ناامن، برای همه ناامن خواهد بود؛ [اما] آن کسانی که باید این امنیت را حفظ کنند، کسانی هستند که خلیج‌فارس مال آنهاست، متعلق به آنهاست، خانه آنهاست؛ آمریکا چه‌کاره است که بیاید اینجا درباره مسائل خلیج‌فارس اظهارنظر بکند، یارگیری بکند. آنها دنبال امنیت نیستند، دنبال منافع خودشان هستند و [اگر] لازم بدانند یک نقطه را ناامن کنند، می‌کنند و از ناامن‌کننده حمایت می‌کنند.»
نقش خلیج‌فارس در امنیت انرژی جهان
افزایش مصرف انرژی در جهان، همزمان با افول ذخایر نفتی دیگر نقاط جهان روزبه‌روز بر جایگاه خلیج‌فارس به عنوان اصلی‌ترین مرکز تامین انرژی می‌افزاید. منطقه خلیج‌فارس با وجود حضور چشمگیر در بازارهای جهانی انرژی که ناشی از دراختیارداشتن ۶۲درصد از منابع نفت و ۴۰درصد از منابع گاز جهان است، هنوز به موقعیت متناسب با توان بالقوه خود دست نیافته و با وجود تلاش موجود برای کاهش وابستگی صنعت و اقتصاد جهانی به نفت، آمارها از افزایش تقاضای جهانی برای این حامل انرژی حکایت دارد. در این میان، ایران با قرارگرفتن در میان دو حوزه سرشار از انرژی یعنی هارتلند خلیج‌فارس و دریای خزر به‌عنوان پلی میان این دو منطقه از جایگاه ویژه‌ای در مناسبات استراتژیک و ژئوپولیتیک انرژی، به‌ویژه در منطقه خلیج فارس برخوردار است. وجود ذخایر سرشار انرژی در منطقه خلیج‌فارس، امنیت جهانی به‌ویژه در بُعد اقتصادی را به امنیت این منطقه پیوند زده است. طبق آخرین برآوردها، حوزه خلیج‌فارس در حدود ۷۳۰میلیارد بشکه ذخیره اثبات‌شده نفت و بیش از ۷۰تریلیون مترمکعب ذخیره گاز طبیعی را در خود جای داده و چنین ذخایری این منطقه را به بزرگ‌ترین مخزن انرژی در جهان تبدیل کرده است.
درحال‌حاضر نفتی که در ۶کشور ایران، عربستان سعودی، عراق، کویت، امارات و قطر تولید می‌شود، بیش از ۲۰میلیون بشکه در روز است. درحالی‌که کل نفت خامی که در جهان تولید می‌شود، حدود ۸۲میلیون بشکه در روز است؛ بنابراین، نفت خلیج‌فارس حدود ۲۵درصد از نفت جهان را تامین می‌کند. افزایش اهمیت جایگاه منطقه خلیج‌فارس در استراتژی‌های جدید انرژی، ناشی از دو موضوع افزایش مصرف و تقاضا برای نفت خام و کاهش ذخایر نفت حوزه‌هایی چون دریای شمال، آمریکای مرکزی و حوزه دریای کارائیب است. برپایه پیش‌بینی‌ها، حداقل در ۲۵سال آینده نگاه‌های جهانی به منطقه خلیج‌فارس دوخته خواهد شد.
نظر شما