آگاه: «بازمانده» در سال۱۳۷۴ برای اولین بار در چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر منتشر شد و موفق شد تا جایزه ویژه هیات داوران را از آن خود کند و علاوه بر آن برای جایزه بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر نقش اول زن کاندیدا شود. از بازیگر نقش اول زن فیلم یعنی سلمی مصری هم برای نقش‌آفرینی در این اثر تقدیر به عمل آمد. این اثر در جشنواره‌های بین‌المللی نیز مورد توجه قرار گرفت.
از نحوه ساخت موسیقی «بازمانده»
موسیقی متن فیلم‌ها سال‌هاست در نظر مخاطبان در جشنواره‌های سینمایی و موسیقایی جهان از مهم‌ترین جنبه‌های هنری ساخت فیلم هستند که به‌طور ویژه‌ای هم مورد توجه قرار می‌گیرند. بسیاری از آثار سینمایی هستند که با موسیقی متن‌شان بیش از خود فیلم ماندگار شده و مورد توجه واقع شده‌اند.
موسیقی متن و تیتراژ فیلم «بازمانده» از ماندگارترین و شنیدنی‌ترین آثاری است که گوش سپردن به آن برای اولین‌بار هم بی‌شک، فضای مقاومت و فلسطین را به یاد می‌آورد. از ویژگی‌های که آثار مجید انتظامی دارند همین است که نه فقط امضای او در قطعه‌ای که می‌سازد ملموس است که مفهومی را در ذهن شنونده به جریان می‌اندازد که در خدمت اثر سینمایی و محور اصلی آن است؛ به‌ویژه در آثار حماسی، دفاع مقدس یا در ارتباط با فضای مقاومت.
حالا پس از چهار دهه از ساخت فیلم «بازمانده» قطعات آلبوم این موسیقی شنیدنی در اختیار مخاطبان قرار گرفته است تا باری دیگر فرصت بازگشت به آن موسیقی و نیز فیلم سینمایی فراهم شود. مجید انتظامی در سال۱۳۹۳ در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها درباره ساخت موسیقی فیلم «بازمانده» گفته است: سیف‌الله داد اصرار داشت زمینه و تم اصلی کار خیلی عربی نباشد. آقای داد، یک موسیقی کلاسیک می‌خواست که آن حالت را بیان کند. او ادامه می‌دهد: کار را با کامپیوتر ضبط می‌کردیم و بعد از گذاشتن روی فیلم، کارگردان نکاتش را می‌گفت و اگر راهی برای بهتر شدن داشت، آن را انجام می‌دادم و کار را در استودیو ضبط می‌کردیم.
انتظامی با ابراز اینکه خیلی دیر در جریان ساخت موسیقی متن این فیلم قرار گرفته است، ادامه داد: تیتراژ اول را با نی ضبط کردیم اما سیف‌الله داد ترجیح می‌داد از نی واقعی استفاده نکنیم و چون خیلی عربی می‌شد، خواست با دستگاه انجام شود. در اصل نی ضبط‌شده با دستگاه را روی موسیقی که در استودیو ضبط کرده بودیم، گذاشتیم. این آهنگساز در ادامه می‌گوید: قرار بود موسیقی تکه‌تکه باشد و از تصاویر گذر کند که خوشبختانه روی فیلم هم خوب چفت شد. آن موقع یک دستگاه سیتی سایزر کوچک داشتم و با اندازه گرفتن پلان‌ها سعی می‌کردم، موسیقی سر موقع عوض شود. سیف‌الله داد هم وسواس زیادی داشت و تأکید می‌کرد ساز همان جایی بیاید که باید بیاید. وی نقش سیف‌الله داد را در موسیقی «بازمانده» بسیار تاثیرگذار دانست و گفت: او پشتکار زیادی داشت و می‌دانست چه می‌خواهد و آنچه می‌خواست از عوامل می‌گرفت. هنگام ضبط موسیقی هم هر روز به استودیو می‌آمد و نظراتش را منتقل می‌کرد. انتظامی ادامه می‌دهد: هر کدام از موسیقی‌هایی که برای فیلم ساخته‌ام پنج یا شش بار نوشته و پاره شده است و به جایی رسیده که حس من و کارگردان به هم نزدیک شده تا توانستیم آن را در استودیو ضبط کنیم.
مجید انتظامی بزرگ‌ترین مشکل در مسیر ساخت موسیقی «بازمانده» را معمول نبودن استفاده از برخی سازها بیان کرد و گفت: برخی سازها معمول نیست و هر کسی آن را نمی‌زند. ضمن آنکه با سازهای ارکستر سمفونیک هم همخوان نمی‌شود؛ مانند نی عربی. من معمولا خیلی با رغبت سمت این کارها که ساز محلی دارد، نمی‌روم. انتظامی با اظهار رضایت از موسیقی فیلم «بازمانده» در بین کارنامه هنری‌اش گفت: بسیار خوشحالم که این فیلم ماندگار و اثرگذار شد.
از فیلم «بازمانده»
تهیه‌کنندگی «بازمانده» را منوچهر محمدی، منوچهر عسگری‌نسب و سیف‌الله داد انجام داده‌اند. «بازمانده» هنوز هم از مهم‌ترین و ماندگارترین آثار سینمایی است که با موضوع آرمان فلسطین ساخته شده است. بازیگرانی که در این فیلم حضور داشتند همه عرب بودند و فیلمبرداری هم در شهرهای مختلفی از کشور سوریه انجام شد و به‌علاوه زبان اصلی آن هم عربی بود. از بازیگران این اثر بازی سلما مصری، جیانا عید، جمال سلیمان، بسام کوسا، غسان مسعود، صباح برکات، علاءالدین کوکش، هانی سعدی، فیلد اسمور، هناء نصور، حسن عویتی، عصام عبجی هستند که بازی بیشتر آنها مورد تحسین قرار گرفت. علاوه‌بر آن، صحنه‌هایی از این فیلم با هنرنمایی بازیگر زن نقش اول آن، سلمی مصری هنوز هم از نمادهای مظلومیت مردم فلسطین در جهان تصویر و فضای مجازی است.
داستان فیلم «بازمانده» درباره اشغال شهر حیفا، در شمال فلسطین اشغالی در سال۱۹۴۸ طی جنگ میان اعراب و اسراییل است. پزشکی به نام سعید همراه با همسرش و نوزادشان فرهان قصد سفر دارند. سعید، تروریست اسرائیلی به نام شمعون را که همبازی دوره کودکی‌اش بوده در ایستگاه راه‌آهن با چمدانی حاوی بمب می‌بیند. شمعون قبل از انفجار فرار می‌کند و سعید موضوع را به پلیس اطلاع می‌دهد. شمعون از سعید می‌خواهد که قبل از قتل‌عام مردم، شهر حیفا را ترک کند. همچنین صفیه، مادر سعید به حیفا می‌آید تا فرزندش را به بهانه بیماری پدرش رشید، به ترک حیفا ترغیب کند. روزی که آنها تصمیم به سفر گرفته‌اند، صهیونیست‌ها به حیفا هجوم می‌آورند و سعید و همسرش در قتل‌عام اهالی شهر کشته می‌شوند...»
اقتباس از اثری ماندگار
کتاب «بازگشت به حیفا» نوشته غسان کفانی یکی از مشهورترین نویسندگان و روزنامه‌نگاران عرب در قرن بیستم است. براساس این کتاب تا کنون چندین فیلم ساخته شده که یکی از آنها «بازمانده» است. قبل از این فیلم، اثر دیگری در سال۱۹۸۲ توسط قاسم حاول ساخته شده بود. در سال۲۰۰۵ نیز یک فیلم دیگر ساخته ریحان الخطیب، فیلمساز سوری جلوی دوربین رفت. دو فیلم دیگری که ساخته شد، هم‌نام کتاب کفانی، یعنی «بازگشت به حیفا» بود اما هیچ‌کدام از آنها به اندازه «بازمانده» دیده نشد و محبوبیت این فیلم را در جهان عرب و میان مسلمانان را نیافت.
زیبایی‌های سوریه جاودان در «بازمانده»
منوچهر محمدی که از تهیه‌کنندگان مشترک فیلم «بازمانده» است، درباره این فیلم گفته است: «با وجود شرایط سختی که تولید فیلم داشت، آن را آماده کردیم. نتیجه این شد که به‌علاوه محبوبیت فیلم در میان منتقدان و مخاطبان ایرانی، «بازمانده» موفق شد به‌عنوان یکی از آثار شاخص مربوط به فلسطین در کشورهای منطقه شناخته شود. در ایران فیلم‌های دیگری با هزینه‌های چند میلیاردی درباره فلسطین ساخته شد که به‌نظر می‌رسد هیچ‌یک از آنها به این اندازه دیده و ماندگار نشده است. «بازمانده» نه فقط در ایران که براساس اخبار و اطلاعات به‌عنوان اثر خاطره‌انگیز و نوستالژیک که به تمام ابعاد موضوع فلسطین می‌پردازد، بلکه توانسته در کشورهای مختلف مطرح و اثرگذار شود.»
منوچهر محمدی همچنین درباره پیدا کردن لوکیشن‌های فیلمبرداری در یک جشنواره جهانی گفته بود: «من و سیف‌الله داد قدم به قدم تمام سوریه را برای یافتن لوکیشن‌های فیلم گشتیم؛ کشوری بسیار زیبا با تمدنی دیدنی که من این روزها که اوضاع دمشق، حلب و پالمیرا را می‌بینم خیلی تاسف می‌خورم. سوری‌ها تمدن زیبایی دارند که یک رفتار جاهلی دگم همه آن زیبایی‌ها را نابود کرده است. من خوشحالم بازمانده بخش‌هایی از این زیبایی را ثبت کرده است.»
درباره خالق آثاری جاودان به اندازه ۶ دهه
مجید انتظامی، موسیقیدان، آهنگساز، نوازنده اُبوا و رهبر ارکستر است که در سال۱۳۲۶ در تهران متولد شده است. او در دوره ابتدایی فراگیری موسیقی را آغاز کرده و یک سال پس از گرفتن دیپلم هنرستان وارد ارکسترسمفونیک شد و زیر نظر آنتوان کاتلوس اُبوا، آموخت. انتظامی نیز، سلفژ، تئوری و هارمونی را نزد ثمین باغچه‌بان و مصطفی کمال پورتراب آموزش دید و نخستین نت موسیقی را به کمک پورتراب نوشت. او فارغ‌التحصیل کنسرواتوار برلین است. نخستین تجربه موسیقی تصویری او با ساخت موسیقی فیلم کوتاه «زال و سیمرغ» در سال۱۳۵۶ بود و با فیلم «سفر سنگ» به‌طور حرفه‌ای کار ساخت موسیقی فیلم را آغاز کرد. انتظامی حدود یکصد موسیقی فیلم و حدود ۱۰موسیقی صحنه‌ای نوشته است. او از برگزیدگان هشتمین همایش چهره‌های ماندگار در سال۱۳۸۹ است و سال۱۳۹۳ به‌عنوان جهادگر عرصه فرهنگ و هنر نشان افتخار دریافت کرده است. انتظامی با دریافت چهار سیمرغ بلورین برای فیلم‌های «بای‌سیکل‌ران»، «روز واقعه»، «آژانس شیشه‌ای»، «دیوانه‌ای از قفس پرید» به‌طور مشترک به همراه حسین علیزاده و محمدرضا علیقلی و به‌تازگی برای فیلم «مجنون» به‌عنوان برنده بیشترین سیمرغ بلورین در بخش بهترین موسیقی متن جشنواره فیلم فجر شناخته می‌شود. سمفونی‌های «خرمشهر»، «انقلاب اسلامی»، «ایثار»، «صلح»، موسیقی متن سریال «تنهاترین سردار»، «شیخ بهایی»، «مردان آنجلس» و فیلم‌های «ترن»، «بوی پیراهن یوسف»، «از کرخه تا راین»، «مریم مقدس»، «و آسمانی آبی» و «جایی برای زندگی» از دیگر آثار انتظامی است. این آهنگساز سال گذشته نیز آلبوم‌های موسیقی متن سریال‌های «آواز مه» را پس از ۲۱سال و «کلاه پهلوی» را پس از ۱۱سال به صورت دیجیتال منتشر کرد.
نظر شما