آگاه: در سال‌های اخیر، جمهوری اسلامی ایران با تلاش متخصصان داخلی، موفق به ساخت ماهواره‌برهای متنوعی شده است که نه‌تنها موقعیت کشور را در عرصه جهانی تثبیت کرده، بلکه توانمندی‌های فضایی ایران را به نمایش گذاشته است. این گزارش به بررسی برخی از مهم‌ترین ماهواره‌برهای ایرانی و ویژگی‌های آن‌ها می‌پردازد.

بررسی ماهواره‌برهای بومی ایران
１.    سفیر

ماهواره‌بر «سفیر» در دو نسل آ -۱ و ب -۱ ساخته شده است. نسل اول (آ -۱) با بهینه‌سازی موتور ترمزی مرحله دوم و سیستم‌های مختلف، ارتفاع حضیض مداری را از ۲۵۰کیلومتر به ۲۷۵کیلومتر افزایش داد. نسل دوم (ب -۱) با افزایش نیروی پیشران موتور از ۳۲ به ۳۷تن توسعه یافت.
نسل «سفیر -۲» از کلاس سبک بوده و قادر است ماهواره‌های سبک را در مدار LEO قرار دهد. این ماهواره‌بر دومرحله‌ای با طول حدود ۲۲متر و وزن بالغ بر ۲۶تن طراحی شده است.
２.    سیمرغ

ماهواره‌بر «سیمرغ» پس از موفقیت‌های «سفیر»، وارد مدار شد. این ماهواره‌بر چندمرحله‌ای می‌تواند محموله‌ای به وزن حداکثر ۲۵۰کیلوگرم را در مدار ۵۰۰کیلومتری زمین قرار دهد. نیروی پیش‌برنده آن از ترکیب چهار موتور ۳۲تنی «سفیر» تشکیل شده که نیروی کل آن به ۱۲۸تن افزایش یافته است.
３.    قاصد

ماهواره‌بر «قاصد» اول، این ماهواره‌بر سه‌مرحله‌ای ساخت ایران است که از پیشران کامپوزیتی الیاف کربن بهره می‌برد. این نوع پیشران موجب کاهش وزن حامل نسبت به حامل‌های فلزی شده است. «قاصد» در مرحله اول از سوخت مایع و در دو مرحله دیگر از سوخت جامد استفاده می‌کند.
توسعه ماهواره‌برهای ایرانی نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر جمهوری اسلامی ایران در صنعت فضایی است. باتوجه‌به برنامه‌های آتی وزارت دفاع برای توسعه فناوری‌های جدید و افزایش ظرفیت پرتاب، انتظار می‌رود که ایران به یکی از بازیگران کلیدی در عرصه فضایی تبدیل شود.

تاریخچه صنعت ماهواره‌بر در ایران
اولین ماهواره‌بر ساخته‌شده در ایران به اواخر سال۱۳۷۷ برمی‌گردد. اگرچه بهره‌برداری از این ماهواره‌برها به‌دلیل تاخیر در توسعه پیشران موشکی به تعویق افتاد، اما اعلام شد که این ماهواره‌برها با سوخت جامد قادر به حمل ماهواره‌های ایرانی به فضا خواهند بود. در سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴، وزیر دفاع وقت بارها آمادگی خود برای پرتاب ماهواره را اعلام کرد، اما تا سال ۱۳۸۷ فعالیت خاصی در برنامه‌های فضایی ایران مشاهده نمی‌شد. باتوجه‌به دشواری‌های فرآیند ارسال ماهواره، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت تمامی حلقه‌های زنجیره صنعت فضایی را به‌صورت بومی ایجاد کند.
 

پیشرفت‌های ایران در عرصه کاوشگرهای فضایی

کاوشگر پیشگام

این کاوشگر با موفقیت یک میمون زنده را به ارتفاع ۱۲۰کیلومتری فرستاد و عملیات آن ۲۰دقیقه به طول انجامید. این ماموریت نشان‌دهنده پیشرفت قابل‌توجه ایران در حوزه تحقیقات فضایی بود.
کاوشگر پژوهش

کاوشگر پژوهش نیز حامل دومین میمون فضایی ایران بود که مسیر U معکوس را تا ارتفاع ۱۲۰کیلومتری طی کرد. این ماموریت به مدت ۱۵دقیقه ادامه یافت و پس از آن، فعالیت‌های کاوشگری در ایران به حالت رکود درآمد.

کاوشگر سلمان

پس از دوره‌ای از رکود، متخصصان ایرانی با طراحی و ساخت کاوشگر جدید «سلمان» توانستند بار دیگر در عرصه فضایی فعال شوند. این کاوشگر با وزن ۶تن و ارتفاع ۱۲متر، قابلیت حمل کپسول‌های زیستی را دارد. موتور این کاوشگر به مدت ۶۷ثانیه فعالیت داشت و کپسول زیستی را تا ارتفاع ۳۵کیلومتری بالا برد.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد سلمان
- بخش محموله بزرگ‌تر: برای نخستین بار، محموله‌ای با قطر بیشتر از بدنه کاوشگر به پرواز درآمد.
- کنترل ایرودینامیکی: سلمان دارای قابلیت اطمینان و ایمنی بالایی است که شوک ارتعاشی ناشی از جدایش را کنترل می‌کند.

بازیابی موفق کپسول زیستی «کاووس»

پس از پرتاب موفق سلمان، کپسول زیستی «کاووس» با موفقیت بازیابی شد. سپر ضربه‌گیر کپسول توانست انرژی آن را به‌خوبی تلف کند. هرچند مأموریت حمل موجود زنده‌ای تعریف نشده بود، اما کیت‌های زیستی با موفقیت روی زمین بازیابی شدند.
پرتاب موفق کاوشگر سلمان نشان‌دهنده پیشرفت‌های قابل‌توجه ایران در صنعت فضایی است و این پروژه نخستین گام در مسیر برنامه اعزام انسان به فضا محسوب می‌شود. با توجه به برنامه‌های آینده، انتظار می‌رود که نسل جدیدی از موتورها و ماهواره‌برها توسط متخصصان داخلی توسعه یابد و توان حمل محموله‌های سنگین‌تر را فراهم کند.

تاریخچه کاوشگرهای فضایی ایران
طراحی و ساخت کاوشگرهای فضایی در ایران از سال۱۳۸۵ آغاز شد و با توسعه ۹کاوشگر مختلف ادامه یافت. اولین کاوشگر ایرانی در آبان۱۳۸۵ به فضا پرتاب شد و گام‌های بعدی با پرتاب‌های «کاوشگر۲» در آذرماه ۱۳۸۷، «کاوشگر۳» در بهمن‌ماه ۱۳۸۸، و «کاوشگر۴» در اسفندماه۱۳۸۹ دنبال شد. همچنین، «کاوشگر۶» در شهریورماه۱۳۹۱، «کاوشگر پیشگام» در بهمن‌ماه ۱۳۹۱ و نهایتا «کاوشگر پژوهش» در آذرماه ۱۳۹۲ به فضا پرتاب شدند.
 

بازتاب پرتاب ماهواره «چمران-۱» در رسانه‌های جهان
پرتاب ماهواره تحقیقاتی «چمران۱» توسط ایران، در بسیاری از رسانه‌های خارجی منعکس شد.
ماهواره تحقیقاتی «چمران۱» که ازسوی گروه فضایی صنایع الکترونیک ایران(صاایران) با همکاری و مشارکت پژوهشگاه هوافضا و شرکت‌های خصوصی دانش‌بنیان طراحی و ساخته شده است، دیروز شنبه ۲۴شهریور توسط ماهواره بر «قائم ۱۰۰» پرتاب شد و با موفقیت در مدار ۵۵۰کیلومتری قرار گرفت. بسیاری از رسانه‌های خارجی، خبر این پرتاب موفقیت‌آمیز را منعکس کردند که در ادامه به آنها می‌پردازیم. 
* بلومبرگ: شبکه تلویزیونی دولتی جمهوری اسلامی ایران گزارش داد که این کشور روز شنبه یک ماهواره تحقیقاتی ساخت داخل را به فضا پرتاب کرده است.
* رویترز: ایران دومین ماهواره را در سال جاری میلادی به مدار زمین فرستاد. در ماه ژانویه، رسانه‌های ایران گزارش دادند ماهواره «ثریا» به مدار ۷۵۰کیلومتری پرتاب شد.
* اکونومیک‌تایمز: ایران با موفقیت یک ماهواره را به فضا فرستاده است. ایران ماهواره تحقیقاتی چمران۱ را با استفاده از موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران با موفقیت به مدار زمین فرستاد. گزارش‌ها حاکی از آن است که ایستگاه‌های زمینی، سیگنال‌هایی را از ماهواره دریافت کرده‌اند.

* ای‌بی‌سی‌نیوز: ایران می‌گوید که با موفقیت یک ماهواره را به فضا فرستاده است. این کشور گفت یک ماهواره تحقیقاتی را با موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران به مدار زمین پرتاب کرده است.
* اورشلیم‌پست: رسانه‌های دولتی ایران گزارش دادند این کشور ماهواره تحقیقاتی چمران-۱ خود را روز شنبه به مدار زمین فرستاده که دومین پرتاب موفق ماهواره برای آن در سال جاری است.
* عرب‌نیوز: ایران با موفقیت یک ماهواره را به فضا پرتاب کرد. خبرگزاری‌های دولتی گزارش دادند که ایران روز شنبه یک ماهواره تحقیقاتی را با موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران به مدار فرستاده است.
* واشنگتن‌پست: ایران گفت که یک ماهواره را به فضا پرتاب کرده است. این کشور ماهواره تحقیقاتی چمران-۱ خود را روز شنبه به مدار زمین فرستاده است. ایران این پرتاب را که دومین پرتاب از این نوع در سال جاری بود و یک ماهواره را با موشک در مدار قرار داد، موفقیت‌آمیز توصیف کرد.
* روزنامه استرالیایی کانبرا تایمز: ایران یک ماهواره دیگر را به مدار زمین فرستاد. رسانه‌های دولتی ایران گزارش دادند این کشور ماهواره تحقیقاتی چمران-۱ خود را به مدار فرستاده است که دومین پرتاب موفق ماهواره‌ای آن در سال ۲۰۲۴ به شمار می‌رود.
* ایندیا تودی: ارسال ماهواره ایران به فضا، اولین‌بار در دوره ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان. ایران روز شنبه یک ماهواره تحقیقاتی را با موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران به مدار زمین فرستاد.
* روزنامه هندو: ایران گفت که یک ماهواره تحقیقاتی را با موشک ساخته‌شده توسط سپاه پاسداران به مدار زمین فرستاده است.

ماهواره‌های ایرانی در نوبت پرتاب

صبح روز گذشته، ماهواره تحقیقاتی «چمران -۱» توسط ماهواره‌بر «قائم ۱۰۰» با موفقیت در مدار قرار گرفت. این ماهواره‌بر که سوخت جامد دارد، توسط متخصصان نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طراحی و ساخته شده است و توانست در دومین عملیات مداری خود به‌خوبی عمل کند.
ماهواره تحقیقاتی چمران۱ توسط گروه فضایی صنایع الکترونیک ایران (صاایران) با همکاری و مشارکت پژوهشگاه هوافضا و شرکت‌های خصوصی دانش‌بنیان طراحی و ساخته شده است.
این ماهواره حدود ۶۰کیلوگرم وزن دارد و ماموریت اصلی آن تست سیستم‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای اثبات فناوری مانورمداری در ارتفاع و فاز است.ارزیابی زیرسامانه پیشرانش گاز سرد در سامانه‌های فضایی و عملکرد زیرسامانه‌های ناوبری و کنترل وضعیت از ماموریت‌های فرعی ماهواره چمران۱ به شمار می‌رود.
براساس اعلام سازمان فضایی ایران، اولین داده‌های ماهواره چمران۱ در ایستگاه‌های زمینی دریافت شد.
همچنین سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پس از پرتاب موفق ماهواره «چمران - ۱» در جمع خانواده محترم شهدا و دانشجویان و اساتید گفت: ماهواره «چمران - ۱» با ماهواره بر قائم در مدار ۵۵۰کیلومتری تزریق و با پرتابگر سه‌مرحله‌ای در مدار قرار گرفت. این ماهواره با سرعت ۷.۵کیلومتر بر ثانیه در مدار قرار گرفت.
حسن سالاریه، رییس سازمان فضایی ایران پیش از این با اعلام اینکه ۶ تا ۸پرتاب ماهواره داخلی و خارجی تا پایان سال ۱۴۰۳ داریم، گفت: ماهواره طلوع3 و ظفر۲ با پرتابگر خارجی آذر و دی‌ماه ۱۴۰۳ پرتاب می‌شود. وی همچنین اظهار داشت: فعال شدن پایگاه فضایی چابهار دسترسی به مدارهای با شیب‌های مختلف فراهم خواهد شد.
رییس سازمان فضایی ایران از احداث آزمایشگاه کلاس یک تن نیز خبر داد و گفته بود: تا پایان سال زیرساخت فیزیکی آزمایشگاه آماده می‌شود. وجود چنین آزمایشگاهی منجر به افزایش ساخت ماهواره، افزایش کیفیت ماهواره و ساخت ماهواره با اجرام بالا می‌شود. وی همچنین از پرتاب ماهواره بومی کوثر در آبان‌ماه ۱۴۰۳ خبر داد و گفت: این ماهواره توسط بخش خصوصی ساخته شده است. در دولت سیزدهم بخش خصوصی ما در حوزه‌های تامین تجهیزات و سیستم‌ها فعال شدند و قراردادهای بزرگی با بخش خصوصی منعقد شد.
پیش از این سردار رضا طلایی‌نیک، سخنگوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، در نشست خبری اعلام کرده بود: «پرتاب ماهواره‌های جدید و سوخت دو مرحله‌ای در ماهواره‌بر سیمرغ در برنامه آینده وزارت دفاع قرار دارد. ما به دنبال توسعه سوخت‌های سه‌مرحله‌ای، ترکیبی، جامد و مایع هستیم تا ماهواره‌برهای جدید با قابلیت حمل وزن بیشتر و قرارگیری در مدارهای بالاتر را طراحی کنیم.»