آگاه: حمام قجر یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین گرمابه‌های قزوین است که در دوره صفویه در محله عبید زاکانی فعلی ساخته شد و در تاریخ ۱۱مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۶۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این حمام در دوران خود کاربرد بسیاری داشت و بیشتر مردم شهر برای استحمام از آن استفاده می‌کردند. به‌تدریج این حمام از رونق افتاد و برای مدتی طولانی به فراموشی سپرده شد. سرانجام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین آن را خریداری کرد و مورد مرمت قرار داد.
حمام قجر به دستور شاه عباس دوم صفوی توسط امیر گونه خان، از سرداران و امرای وی ساخته شد و در ابتدا حمام شاهی نام داشت. در دوره قاجار به‌دلیل اینکه معمار بنا از خاندان قاجاریه بود، نام حمام به «حمام قجر» تغییر پیدا کرد.
تاریخ احداث این حمام، «صحت عافیت» معادل سال ۱۰۵۷هجری قمری عنوان شده است. در دوره‌ای تاریخی، معماران بنا برای ماندگاری تاریخ ساخت، آن را به‌صورت رمزگونه یا به شعر نوشته و با احتساب عدد ابجد، تاریخ ساخت در دل شعر باقی می‌ماند. این روش باعث می‌شد شعر در اذهان باقی بماند و اگر زمانی کتیبه بنا از بین می‌رفت، تاریخ ساخت آن محفوظ بود. در شعر زیر نیز می‌توان به تاریخ ساخت حمام قجر پی برد:
ساخت از لطف شاه حمامی/ به لطافت قبول هر مقبل
چون یکی از درون برون آید/ صحت عافیت بود تاریخ
این بنای تاریخی در سال ۱۳۷۹ ازسوی میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین خریداری و با سرمایه‌گذاری شهرداری قزوین و مدیریت سازمان نوسازی و بهسازی مرمت شد. هم‌اکنون این مجموعه به‌عنوان موزه مردم‌شناسی فعالیت می‌کند.
مساحت حمام قجر حدود ۱,۰۴۵مترمربع است و شامل دو قسمت جداگانه زنانه و مردانه می‌شود؛ به این ترتیب، زنان و مردان می‌توانستند در یک بازه زمانی از حمام استفاده کنند. حمام قجر قزوین مانند همه حمام‌های ایرانی از سه بخش اصلی سربینه، میاندر و گرم‌خانه تشکیل شده است. اصول معماری این حمام‌ها بر اساس طب سنتی طراحی شده‌اند؛ به‌گونه‌ای که از سربینه تا گرم‌خانه، دما و رطوبت به‌تدریج افزایش می‌یابد.
کاشی‌کاری بخشی جدانشدنی از معماری ایرانی است و در کنار طاق‌های رسمی‌بندی، یکی از تزیینات اصلی حمام قجر به حساب می‌آید. همچنین، کف این حمام با سنگ مرمر پوشیده شده است. این حمام گنبد آجری بزرگی دارد که در بخش مرکزی آن، فضایی به‌عنوان نورگیر به چشم می‌خورد. این نورگیر نور تمام بخش‌های حمام را تامین می‌کند. در گذشته حمام‌ها نسبت‌به سطح خیابان پایین‌تر ساخته می‌شدند و برای تامین نور و تهویه، جام‌خانه‌هایی در سقف آنها تعبیه می‌شد که علاوه بر کاربرد مفیدش، نمای زیبایی به حمام‌های ایرانی می‌داد.
موزه مردم‌شناسی حمام قجر درحال‌حاضر به موزه مردم‌شناسی تغییر کاربری یافته است و از سه بخش تالار اقوام، مشاغل و آیین‌ها تشکیل می‌شود که به‌وسیله مجسمه‌هایی در اندازه‌های واقعی، زندگی روزمره مردم را نشان می‌دهند. در قسمت سربینه زندگی اقوام غالب ساکن قزوین مانند تات، مراغی، کرد، لر و ترک به معرض نمایش گذاشته است. در تالار میاندر، آیین‌های سیزده‌بدر، پنجاه‌بدر و مراسم سوگواری امام حسین(ع) و در قسمت آخر نیز ۶شغل حجامت، مکتب‌خانه‌داری، بارفروشی، آهنگری، تعزیه‌خوانی، دعانویسی و حلاجی قابل بازدید هستند.
برای ساخت مجسمه‌های مومی موزه دقت و ظرافت بسیاری به کار رفته است و لباس آنها در تاریخ اقوام سنتی ثبت شده‌اند. حتی مشاغل و آیین‌هایی که در این موزه به آنها اشاره شده است، همگی کاملا موثق و معتبر هستند. برای شکل‌گیری این موزه پژوهش‌های بسیاری انجام شده است. به همین خاطر، نمی‌توان هیچ تناقض تاریخی و فرهنگی در آن یافت.
نقش‌برجسته‌ای از مراسم آیینی پنجاه‌بدر در قزوین، بازسازی مراسم انگورچینی، تابلوی مراسم ۱۲محرم، زین اسب اولین شهردار قزوین (میرزا حسن شهیدی)، طایفه تات، طایفه کردها، طایفه ترک‌ها، طایفه مراغی‌ها، زین شتر مربوط به دوره قاجار، سنت شیرواره، سنت پخت شیرینی خانگی در قزوین، دستفروشی با چرخ‌های دستی در گذرهای شهری، نمونه کارگاه مسگری و سفیدگری ظروف مسی، لباس عروسی سنتی قزوینی، چنگ قائم الزاویه دوره اسلامی، سماور برنجی متعلق به بلدیه قزوین، ظرف مسی حمل آب، ظرف روغن مسی (مربوط به دوره قاجار) و... از جمله مواردی هستند که در این موزه به نمایش درآمده‌اند.
جاهای دیدنی نزدیک حمام قجر
کاخ چهلستون قزوین: این کاخ که به عمارت کلاه‌فرنگی شهرت دارد، در دوره شاه تهماسب ساخته شد و امروزه موزه خوشنویسی قزوین را در خود جای داده است.
بازار قزوین: این بازار که قدمت آن به دوران صفویه و قاجاریه می‌رسد، از بخش‌های مهمی نظیر مسجدالنبی، سرای سعدالسلطنه، سرای وزیر، سرای قیصریه، سرای حاج رضا، سرای رضوی و... تشکیل شده است.
گرمابه خان: این گرمابه که مربوط به دوره قاجار است، در تاریخ ۱۱مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۶۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
خانه زعیم: خانه‌ای تاریخی که قدمت آن به دوره صفویه می‌رسد.
نظر شما