آگاه: ایشان همچنین نقش دولت را در ایجاد بستر مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری عمومی بسیار مهم دانستند و تأکید کردند که دولت باید به‌جای رقابت با مردم، نقش مکمل را ایفا کند. نگاهی به ظرفیت‌های اقتصاد ایران از یک‌سو و تاکیدات مقامات ارشد سیاسی- از جمله رهبر معظم انقلاب- بر اهمیت و اولویت تامین‌مالی تولید در اقتصاد ایران، نشان می‌دهد اقتصاد ایران با وجود چالش‌های مختلف داخلی و خارجی، همچنان یکی از پرظرفیت‌ترین اقتصادهای منطقه برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود و سرمایه‌گذار داخلی می‌تواند برای استفاده از این ظرفیت‌ها در سال‌های پیش‌رو برنامه‌ریزی کند.
مزیت‌های اقتصادی ایران برای سرمایه‌گذاری
ایران با برخورداری از منابع طبیعی غنی، نیروی کار متخصص، زیرساخت‌های صنعتی توسعه‌یافته و موقعیت جغرافیایی استراتژیک، یکی از جذاب‌ترین مقاصد سرمایه‌گذاری در منطقه خاورمیانه است. کشور ما دارای ذخایر عظیم نفت و گاز است که آن را به دومین تولیدکننده بزرگ هیدروکربن در منطقه تبدیل کرده است. همچنین معادن غنی از جمله مس، آهن، روی و طلا فرصت‌های بی‌نظیری برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند. این مهم‌ترین مزیت ایران برای سرمایه‌گذاری است. دومین مزیت اقتصاد ایران، هزینه نیروی کار در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای آسیایی مانند چین و هند پایین‌تر است. این مزیت هزینه‌ای باعث شده تا ایران به یک مقصد رقابتی برای صنایع تولیدی تبدیل شود. یکی از نقاط قوت چین در ابتدای مسیر تبدیل‌شدن به یک اقتصاد قوی، همین نیروی کار ارزان بود. مزیت ایران نسبت به آن روزهای چین، این است که نیروی کار ما سطح تخصص، دانش و مهارت بالایی نیز دارد.
سومین مزیت اقتصاد ما، وجود زیرساخت‌های صنعتی و حمل‌ونقل است. ایران دارای بیش از ۵۰۰ شهرک صنعتی، بنادر استراتژیک، شبکه گسترده حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای و فرودگاه‌های بین‌المللی است که امکان صادرات سریع و کم‌هزینه را فراهم می‌کنند. چهارمین مزیت اقتصاد ایران نیز بهره‌مندی از یک بازار داخلی بزرگ است. جمعیت بیش از ۸۶ میلیون نفری ایران، کشور را به یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرفی منطقه تبدیل کرده است. این بازار فرصت‌های گسترده‌ای برای عرضه محصولات داخلی و صادرات مجدد فراهم می‌کند. همین روزها شاهد جنگ تعرفه‌ای چین و آمریکا هستیم و شاهدیم که ترامپ چین را تهدید کرده اگر تعرفه ۳۴ درصدی به کالاهای آمریکایی را لغو نکند، او نیز ۵۰ درصد تعرفه بر کالاهای چینی وضع خواهد کرد. بنابراین کشورها درحال جنگ تعرفه‌ای برای حمایت از تولید داخلی خود هستند. علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در ایران باید بدانند اولا ایران یک بازار بزرگ برای محصولاتشان است. در ثانی، ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین حمایت تعرفه‌ای را از تولیدکنندگان داخلی خود دارد.
اقتصاد ایران در آینه شاخص‌های اقتصادی
بر اساس گزارش بانک مرکزی ایران (CBI)، اقتصاد کشور در ۹ ماهه منتهی به دسامبر ۲۰۲۴ رشد ۳.۷ درصدی را تجربه کرده است. این رشد نشان‌دهنده پایداری نسبی اقتصاد ایران به‌رغم تحریم‌هاست. همچنین بر اساس آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم نقطه به نقطه کشور تا پایان فوریه ۲۰۲۵ حدود ۲۲ درصد کاهش یافته است. این کاهش نتیجه سیاست‌های کنترل نقدینگی بوده که نرخ رشد نقدینگی را به ۲۳ درصد محدود کرده است. جالب اینکه با وجود تحریم‌های اقتصادی ایران توانست در سال گذشته بیش از ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌هایی مانند نفت و گاز، انرژی‌های تجدیدپذیر، خودروسازی، داروسازی، صنایع‌غذایی و کشاورزی تصویب شده که نشان‌دهنده اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی به بازار ایران است. اگرچه در دهه ۱۳۹۰ شاهد بودیم که استهلاک سرمایه از سرمایه‌گذاری در اقتصاد پیشی گرفت و این اصلا خوب نبود اما در دولت سیزدهم دیدیم که رشد سرمایه‌گذاری به میانگین ۶ درصد رسید و روند سرمایه‌گذاری خارجی نیز کاملاً رو به رشد بود که حاکی از توجه دولت شهید رئیسی به ظرفیت‌های کشورهای همسو و همسایه در جذب سرمایه خارجی است و همچنین از طرف دیگر، حاکی از آن است که سرمایه‌گذار خارجی، سرمایه‌گذاری در ایران را حتی با وجود ریسک‌های تحریم‌های ظالمانه سودده و منطقی می‌بیند.
فرصت‌های کلیدی برای سرمایه‌گذاری
اگر چه در بخش‌بخش اقتصاد ایران می‌توان فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری پیدا کرد، اما به‌طور مشخص چهار بخش «انرژی و پتروشیمی»، «صنعت و معدن»، «کشاورزی و صنایع‌غذایی» و «فناوری اطلاعات» ظرفیت‌های جذاب‌تری برای سرمایه‌گذاری دارند. ایران با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی فرصت‌های بی‌شماری در حوزه انرژی ارائه می‌دهد. همچنین صنایع پتروشیمی کشور با دسترسی آسان به خوراک ارزان قیمت بسیار رقابتی هستند. بخش معدن با ذخایر غنی فلزات اساسی مانند مس و آهن یکی از حوزه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. علاوه‌بر این، صنایع خودروسازی نیز با سابقه طولانی تولید داخلی فرصت مناسبی برای همکاری‌های بین‌المللی فراهم کرده‌اند. تنوع اقلیمی ایران امکان تولید محصولات کشاورزی متنوعی را فراهم کرده است. این بخش نه‌تنها نیاز داخلی را تأمین می‌کند، بلکه ظرفیت صادراتی بالایی نیز دارد و در نهایت با رشد روزافزون شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران، بخش فناوری اطلاعات یکی از حوزه‌های نوظهور برای جذب سرمایه محسوب می‌شود.
چالش‌ها و راهکارها
هرچند اقتصاد ایران ظرفیت بالایی برای سرمایه‌گذاری دارد، اما چالش‌هایی مانند تحریم‌ها، موانع بوروکراتیک و نرخ پایین بهره‌وری همچنان وجود دارند. تلاش برای رفع تحریم‌های ظالمانه همواره در دستور کار دولت‌های مختلف بوده است. پژوهشگران حوزه تحریم معتقدند برای ایجاد تزلزل در انگیزه‌های کشور تحریم‌کننده، حتماً باید برنامه خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها به موازات تلاش برای رفع تحریم‌ها در دستور کار باشد. حل مسائل بروکراتیک و نقش‌آفرینی جدی‌تر دولت نیز از ضرورت‌های تحقق شعار سال است. همچنین نرخ بهره‌وری هم بسیار مهم است. بهره‌وری است که باعث می‌شود هر واحد سرمایه‌گذاری، ارزش افزوده بسیار بیشتری در اقتصاد ایران ایجاد کند. در همین راستا، راهکارهایی برای رشد سرمایه‌گذاری در تولید ارائه می‌شود:
تلاش برای خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها
برای خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها ایران باید ایران باید به توسعه صنایع غیرنفتی مانند پتروشیمی، فولاد، سیمان و کشاورزی بپردازد تا وابستگی به صادرات نفت کاهش یابد. بنابراین هر سیاستی که به تضعیف صنایعی مانند فولاد و پتروشیمی -که موتور ارزآوری غیرنفتی اقتصاد ایران هستند- بیانجامد، در راستای اهداف کشور تحریم‌کننده است. دیگر سیاست مهم برای خنثی‌سازی تحریم‌ها، تقویت روابط با چین است. اکنون که ترامپ عملاً با اعمال تعرفه‌های بالا، دست به جنگ تجاری با چینی‌ها زده، فرصت برای ایران مهیاتر است تا از این جنگ به‌نفع خود استفاده کرده و روابط اقتصادی‌اش با چین را گسترش دهد. در کنار دو سیاست پیش‌گفته، استفاده از فناوری‌های نوین مالی نیز می‌تواند به ایران در راستای سیاست خنثی‌سازی تحریم کمک کند. بهره‌گیری از ارزهای دیجیتال برای تسهیل نقل‌وانتقالات مالی بین‌المللی یکی از ابزارهای موثر برای دورزدن محدودیت‌های بانکی است. همچنین ایجاد سیستم‌های جایگزین برای تسویه حساب‌های بین‌المللی خارج از سیستم دلار می‌تواند مفید باشد.
تسهیل فرآیندهای بروکراتیک جذب سرمایه
یکی از چالش‌های جدی در مسیر سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در ایران، پیچیدگی فرآیندهای اداری و بروکراسی سنگین است. این موضوع باعث افزایش هزینه‌ها و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران می‌شود. ساده‌سازی قوانین و مقررات مرتبط با سرمایه‌گذاری می‌تواند گامی مؤثر در جذب سرمایه باشد. در همین راستا راه‌اندازی پنجره واحد برای ارائه خدمات مرتبط با ثبت شرکت‌ها، اخذ مجوزها و امور مالیاتی به صورت یکپارچه و سریع از نخستین اقدامات ضروری است. همچنین بازنگری در قوانین مرتبط با صدور مجوزها و کاهش زمان لازم برای دریافت آنها نیز باید در دستورکار سیاست‌گذار قرار گیرد. ایجاد پلتفرم‌های آنلاین برای ارائه اطلاعات شفاف درباره فرصت‌های سرمایه‌گذاری، قوانین مرتبط و حمایت‌های دولتی نیز از اقدامات ضروری است. البته برخی پلتفرم‌ها برای تامین مالی جمعی اکنون موجود هستند اما تقویت و ارتقای همان‌ها به‌علاوه تقویت سازوکارهای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در آنها نیز ضروری است.
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان جهت افزایش بهره‌وری
شرکت‌های دانش‌بنیان نقش کلیدی در ارتقای بهره‌وری اقتصادی دارند. این شرکت‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین می‌توانند هزینه تولید را کاهش دهند، کیفیت محصولات را افزایش دهند و رقابت‌پذیری اقتصاد ایران را تقویت کنند. ارائه تسهیلات مالی کم‌بهره یا بدون بهره به شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه فناوری‌های جدید، حمایت از ایجاد مراکز رشد فناوری در شهرک‌های صنعتی برای ارائه خدمات آموزشی، مشاوره‌ای و تحقیقاتی به شرکت‌ها، تقویت ارتباط میان دانشگاه‌ها و صنایع مختلف جهت انتقال دانش فنی و تجاری‌سازی ایده‌ها و ارائه مشوق‌هایی مانند یارانه صادراتی یا معافیت مالیاتی برای شرکت‌هایی که محصولات فناورانه خود را صادر می‌کنند، ازجمله زمینه‌هایی است که دولت باید برای نقش‌آفرینی بیشتر دانش‌بنیان‌ها در ارتقای سطح بهره‌وری کشور فراهم کند.
نتیجه‌گیری
اقتصاد ایران با وجود برخی محدودیت‌ها همچنان یکی از جذاب‌ترین مقاصد سرمایه‌گذاری در منطقه محسوب می‌شود. تأکیدات مقام رهبری بر «سرمایه‌گذاری برای تولید» نشان‌دهنده اهمیت این موضوع در سیاست‌های کلان کشور است. با اجرای سیاست‌های حمایتی مناسب و رفع موانع موجود، می‌توان انتظار داشت که اقتصاد ایران به یک قطب بزرگ تولیدی و تجاری در منطقه تبدیل شود. همان‌طور که در این گزارش ذکر شد، بخش‌هایی نظیر «انرژی و پتروشیمی»، «صنعت و معدن»، «کشاورزی و صنایع غذایی» و «فناوری اطلاعات» ظرفیت‌های بسیار خوبی برای جذب سرمایه‌گذاری دارند. در مسیر تحقق این هدف مهم، چالش‌هایی نیز وجود دارد. برای حل آن چالش‌ها، سه راهبرد کلان «خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها»، «تسهیل فرایندهای بروکراتیک جذب سرمایه» و «حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان جهت افزایش بهره‌وری» باید به‌طور ویژه مورد توجه قرار گیرند.
نظر شما