آگاه: در دوران باستان، مشاوره‌های روان‌شناختی بخشی از فرهنگ تصمیم‌گیری ایرانیان بود. موبدان زرتشتی نه‌تنها به عنوان روحانی، بلکه به عنوان راهنمای تصمیم‌گیری عمل می‌کردند و از ابزارهایی مانند تفسیر رویاها برای هدایت افراد استفاده می‌کردند. این سنت مشاوره، بعدها در قالب‌های دیگری مانند مراجعه به عرفا و اهل‌دل ادامه یافت. از دیگر سو جشن‌های ملی مانند نوروز و شب یلدا نیز همواره در تقویت همبستگی اجتماعی و شکل‌دهی به تصمیمات جمعی موثر بوده‌اند. این آیین‌ها با ایجاد حس تعلق و امید، بر ذهنیت و انتخاب‌های مردم تاثیر گذاشته است.
با ورود اسلام به ایران، مفاهیم عرفانی و اخلاقی نیز به فرآیند تصمیم‌گیری اضافه شد. تفکر عرفانی، با تاکید بر درون‌نگری و شهود، شیوه‌های جدیدی از انتخاب را رواج داد که در اشعار حافظ و مولانا به‌خوبی بازتاب یافته است. با وجود تحولات اجتماعی و فناوری، بسیاری از الگوهای تصمیم‌گیری در فرهنگ ایرانی همچنان پابرجا مانده‌اند. خرافات و باورهای عامیانه، مانند فالگیری و رمالی، هنوز در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی برخی افراد نقش دارند. یکی از ویژگی‌های بارز فرهنگ ایرانی، مقاومت در برابر تغییرات تحمیلی بوده است. همان‌طور که در طول تاریخ، ایرانیان زبان و بسیاری از عناصر فرهنگی خود را حفظ کردند، در تصمیم‌گیری‌های فردی و جمعی نیز تمایل به حفظ الگوهای سنتی مشاهده می‌شود. این ویژگی در مواجهه با پدیده جهانی‌شدن نیز خود را نشان داده است. همچنین وضعیت کنونی ایران با بی‌ثباتی‌های مختلفی در نظام‌های آموزشی و اجتماعی روبهرو است که تاثیر مستقیمی بر روان‌شناسی تصمیم‌گیری افراد دارد. به‌عنوان‌مثال، تغییرات مکرر در نظام‌پذیرش دانشگاه‌ها باعث ایجاد اضطراب و کاهش اعتمادبه‌نفس در تصمیم‌گیری‌های تحصیلی شده است. این شرایط، الگوهای تصمیم‌گیری را تحت‌تاثیر قرار داده و منجر به رفتارهای اجتنابی یا تکانشی می‌شود. فشارهای اقتصادی و اجتماعی نیز بر روان‌شناسی تصمیم‌گیری ایرانیان تاثیر گذاشته‌اند. مطالعات نشان می‌دهد که در شرایط دشوار، اختلالاتی مانند وسواس فکری- عملی یا شخصیت وابسته می‌توانند بر انتخاب‌های افراد سایه بیندازند. این مسئله گاه منجر به تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر ترس یا اجتناب می‌شود. در حوزه اقتصادی، فرهنگ ایرانی الگوهای خاصی مانند «حسابداری ذهنی» را ایجاد کرده است، جایی که افراد برای پول‌های با منشأ مختلف ارزش‌های متفاوتی قائل می‌شوند. این نگاه می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های غیرمنطقی در سرمایه‌گذاری یا هزینه‌کرد شود.
از سوی دیگر، در عصر حاضر، فناوری‌های جدید مانند هوش‌مصنوعی در حال تغییر الگوهای تصمیم‌گیری در فرهنگ ایرانی هستند. از یک سو چت‌بات‌های روان‌شناختی به عنوان ابزاری برای کمک به تصمیم‌گیری ظهور کرده‌اند و ازسوی دیگر، شبکه‌های اجتماعی بستری برای گسترش باورهای سنتی و خرافی فراهم کرده‌اند. این دوگانگی، ویژگی بارز وضعیت کنونی تاثیر فرهنگ بر تصمیم‌گیری در ایران است. شرایطی که تلفیق فناوری و سنت، منجر به ایجاد نوآوری‌های خرافاتی در قشری از جامعه شده است و نتایج آن را در رمالی‌های نوین و فالگیران نوظهور می‌توانیم ببینیم. با شناخت این روند و تغییرات آن، شاید بتوانیم نگاهی به روان‌شناسی تصمیم‌گیری در ایران و میان ایرانیان داشته باشیم. کمک کنیم این روال بهبود پیدا کند و برای نسل آینده، برنامه‌ریزی کنیم تا امکان تصمیم‌گیری بهتر و برنامه‌ریزی شده داشته باشند.
۳۰ فروردین ۱۴۰۴ - ۲۳:۳۳
کد خبر: ۱۲٬۲۶۵
فرهنگ ایرانی با پیشینه‌ای چندهزارساله، همواره نقش تعیین‌کننده‌ای در شیوه‌های تصمیم‌گیری افراد و جامعه داشته است. این تاثیرات روانی که ریشه در باورها، تجربیات تاریخی و سنت‌های جمعی دارد، تا امروز نیز به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد.
نظر شما