آگاه: بازار جهانی این داروها در سال ۲۰۲۴ به حدود ۱۴ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۳۰، با نرخ رشد سالانه بیش از ۱۸ درصد به نزدیک ۵۰ میلیارد دلار رشد کند. در این بازار برندهایی مانند Wegovy و Ozempic (داروی سماگلوتاید) و Zepbound و Mounjaro (داروی تیرزپاتاید) پیشتاز هستند، در حالی که تایید قرص Wegovy در دسامبر ۲۰۲۵ توسط FDA، دسترسی به این داروها را آسان‌تر کرده و رقابت را شدت بخشیده است. این پدیده نه تنها درمان فردی را تغییر داده، بلکه الگوهای مصرف غذا، اقتصاد صنعت مواد غذایی و برداشت‌های اجتماعی از بدن و زیبایی را دگرگون کرده است.

سفری طولانی در اکتشافات
تاریخچه این داروها به بیش از یک قرن پیش بازمی‌گردد. در سال ۱۹۰۶، محققان در لیورپول دریافتند که عصاره‌ای در روده می‌تواند قند خون را کاهش دهد و این عامل بعدها «اینکرتین» نامیده شد. با کشف انسولین، علاقه به ادامه این کشف کاهش یافت، اما در دهه ۱۹۶۰، وقتی مشخص شد مصرف خوراکی گلوکز، انسولین بیشتری نسبت به تزریق وریدی آن ترشح می‌کند، دوباره این تحقیقات احیا شد. این مشاهده کلیدی نشان داد که روده هورمون‌هایی ترشح می‌کند که ترشح انسولین را در حضور گلوکز تقویت می‌کنند.
جست‌وجو برای شناسایی این هورمون ادامه یافت. ابتدا GIP به عنوان کاندیدای اصلی مطرح شد، اما در بیماران دیابتی کارایی کافی نداشت. نقطه عطف واقعی در سال ۱۹۸۶ رخ داد وقتی جوئل هابنر و سوتلانا مویزوف، پپتید-۱ شبه گلوکاگون (GLP-۱) را به عنوان محصول تجزیه پیش‌ساز هورمون گلوکاگون شناسایی کردند. مطالعات اولیه روی ماهی‌ها و سپس همسترها ساختار دقیق آن را روشن و آزمایش‌های بعدی توانایی GLP-۱ در تحریک ترشح انسولین را تایید کرد. این کشف، پس از دهه‌ها تحقیق و شکست، پایه داروهای مدرن GLP-۱ را بنا نهاد و راه را برای درمان‌های موثر دیابت و چاقی هموار کرد.

شکست رویکرد سنتی و ظهور مداخله دارویی پیشرفته
برای دهه‌ها، چاقی به عنوان مسئله‌ای صرفا رفتاری دیده می‌شد و توصیه اصلی برای درمان آن، «کمتر خوردن و بیشتر حرکت کردن» بود. به‌رغم کمپین‌های گسترده، نرخ جهانی چاقی افزایش یافت و این رویکرد به عنوان راه‌حلی ناکارآمد ثبت شد. پیشرفت‌های علوم غدد و اعصاب نشان داد چاقی بیماری مزمنی است که از تعامل پیچیده هورمون‌ها، سیگنال‌های عصبی روده- مغز، عوامل ژنتیکی و محیط غذایی مدرن ناشی می‌شود.
داروهای GLP-۱ با تقلید هورمون‌های طبیعی سیری، مستقیما این سیستم را هدف قرار می‌دهند. آنها تخلیه معده را کند می‌کنند، احساس سیری را طولانی‌تر کرده، سیگنال‌های گرسنگی را در مغز کاهش می‌دهند و ترجیحات غذایی را به سمت گزینه‌های سالم‌تر تغییر می‌دهند. در سال ۲۰۲۵، مطالعات واقعی نشان داد کاهش وزن متوسط ۷-۱۲ درصد پس از یک سال با این داروها اتفاق خواهد افتاد، اما در آزمایش‌های بالینی تا ۲۵ درصد کاهش وزن مشاهده شد. تیرزپاتاید اغلب موثرتر از سماگلوتاید است و کاهش وزن با این دارو تا ۲۲ درصد گزارش شده است. این داروها کاهش وزن را از مبارزه روزانه به فرآیند بیولوژیکی هماهنگ تبدیل کرده‌اند.

مکانیسم عمل و مزایای فراتر از کاهش وزن
این داروها، عمدتا آگونیست‌های GLP-۱ یا ترکیب GLP-۱/GIP، اثرات هورمون‌های روده‌ای را تقویت می‌کنند. علاوه بر سرکوب اشتها، حساسیت به انسولین را بهبود می‌بخشند، فشار خون را کاهش می‌دهند، چربی کبد را کم می‌کنند و خطر بیماری‌های قلبی-عروقی را پایین می‌آورند. مطالعات ۲۰۲۵ نشان داد کاهش ۲۰-۳۰ درصد خطر رویدادهای عمده قلبی (مانند سکته و حمله قلبی) و پیشرفت بیماری کلیوی تا ۲۴ درصد، حتی مستقل از کاهش وزن را در پی خواهند داشت. این مزایا آنها را به ابزار پیشگیری از بیماری‌های مزمن نیز تبدیل کرده است.

انفجار اجتماعی و اقتصادی
پذیرش گسترده داروهای مبتنی بر آگونیست‌های GLP-۱ مانند سماگلوتاید و تیرزپاتاید در سال ۲۰۲۵ نه تنها یک پدیده پزشکی، بلکه یک انفجار فرهنگی و اجتماعی واقعی بود. این داروها از حوزه درمان تخصصی دیابت و چاقی خارج شده و به موضوعی روزانه در رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و گفتمان عمومی تبدیل شدند. نقش افراد مشهور و اینفلوئنسرها در این گسترش چشمگیر بود؛ بسیاری از سلبریتی‌ها علنا از استفاده این داروها برای کاهش وزن سخن گفتند و تجربیات خود را در پلتفرم‌هایی مانند تیک‌تاک و اینستاگرام به اشتراک گذاشتند، که منجر به کاهش انگ اجتماعی مرتبط با مصرف داروهای کاهش وزن شد. این حمایت‌ها، همراه با نتایج بالینی چشمگیر – مانند کاهش ۱۵ تا ۲۵ درصدی وزن بدن در یک سال – تقاضا برای این داروها را به طور انفجاری افزایش داد و کمبود جهانی دارو را تشدید کرد.
از نظر فرهنگی، این داروها به نمادی از کنترل بدن در دنیای پر از غذاهای فرآوری‌شده تبدیل شدند و در برنامه‌های تلویزیونی، پادکست‌ها و حتی اپیزودهایی از سریال‌های کمدی مانند South Park مورد بحث قرار گرفتند. در سال ۲۰۲۵، بیش از ۱۲ درصد بزرگسالان آمریکایی از این داروها استفاده کردند و نرخ چاقی برای اولین بار در دهه‌های اخیر کاهش یافت (از حدود ۴۰ درصد به ۳۷ درصد). این تغییر نه تنها به دلیل اثربخشی داروها، بلکه به خاطر کاهش شرم اجتماعی بود؛ مصرف‌کنندگان جوان‌تر و طبقات متوسط به بالا، این داروها را به عنوان ابزاری برای بهبود سلامت و سبک زندگی پذیرفتند.
با این حال، این انفجار با چالش‌هایی همراه بود: استفاده خارج از تجویز پزشکی برای اهداف زیبایی‌شناختی افزایش یافت و فشارهای اجتماعی برای لاغری را تشدید کرد، به ویژه در میان نسل Z که تحت تاثیر استانداردهای زیبایی دیجیتال قرار دارند. همچنین، دسترسی نابرابر – عمدتا محدود به افراد مرفه – نابرابری‌های اجتماعی را برجسته و چاقی را بیش از پیش به مسئله‌ای طبقاتی تبدیل کرد.

چالش بازگشت وزن و دیدگاه مزمن به چاقی
یکی از مسائل اصلی درمان چاقی به این روش، بازگشت وزن پس از قطع دارو است. مطالعات سال ۲۰۲۵ نشان داد بیش از نیمی از کاربران ظرف یک سال وزن قابل توجهی بازمی‌گردانند و دو سوم وزن از دست رفته در سال اول پس از قطع بازمی‌گردد. این موضون نه نشان دهنده شکست درمان، بلکه تاییدی بر مزمن بودن چاقی است؛ بدن مکانیسم‌های دفاعی برای بازیابی ذخایر خود را فعال می‌کند. دیدگاه نوین، چاقی را بیماری مزمنی مانند دیابت می‌داند که نیازمند مدیریت بلندمدت است.
تاثیرات گسترده بر اقتصاد غذا و دسترسی نابرابر
کاهش اشتها تقاضا برای محصولات پرکالری مانند نوشیدنی‌های قندی و فست‌فود را کم کرده (گزارش کاهش تقاضای حدود هفت درصدی) و شرکت‌ها را به عرضه گزینه‌های پروتئینی و کم‌کالری واداشته است. صنعت داروسازی سود سرشاری از این موضوع برد، اما قیمت بالا (حتی پس از کاهش به حدود ۳۵۰ دلار ماهانه در آمریکا) دسترسی را محدود کرده و نابرابری را تشدید می‌کند. در ۲۰۲۵، پوشش بیمه‌ای این داروها افزایش یافت، اما همچنان برای بسیاری از مردم، دارو دور از دسترس است و چاقی را به مسئله عدالت اجتماعی تبدیل کرده است.

تحولات روانی، اجتماعی و فرهنگی
کاهش سریع وزن با داروهای GLP-۱ نه تنها بر جسم، بلکه بر روان، هویت شخصی و روابط اجتماعی تاثیر عمیقی گذاشت. بسیاری از مصرف‌کنندگان داروها گزارش کردند که «صدای غذا» – یعنی افکار مداوم وسواس‌گونه در مورد خوردن – در ذهنشان خاموش شده و این امر به آرامش روانی، افزایش تمرکز و بهبود خلق‌وخو منجر شده است. مطالعات سال ۲۰۲۵ نشان داد که این داروها می‌توانند میل به غذا و حتی رفتارهای وسواسی- اجباری را کاهش دهند و برخی کاربران احساس آزادی ذهن و افزایش اعتماد به نفس را در اثر مصرفت دارو توصیف کردند. این تغییرات، که گاهی به عنوان «کاهش نویز غذایی» شناخته می‌شود، فضای ذهنی جدیدی ایجاد کرد و به افراد کمک کرد تا روی جنبه‌های دیگر زندگی تمرکز کنند.
با این حال، اثرات روانی دوگانه‌ای در اثر استفاده از دارو گزارش شد. برخی کاربران با بحران هویتی روبه‌رو شدند؛ وقتی عادت روزانه فکر به غذا – که بخشی از هویت بسیاری بود – ناگهان حذف می‌شود، پرسش‌هایی مانند «حالا من کیستم» مطرح می‌گردد. گزارش‌هایی از کاهش لذت از غذا، افسردگی احتمالی یا حتی اختلالات خوردن (مانند بی‌اشتهایی ناشی از سرکوب بیش از حد اشتها) وجود داشت. مطالعات نشان داد که در افراد با سابقه مشکلات روانی، ریسک افسردگی یا افکار خودکشی ممکن است افزایش یابد، هرچند بررسی‌های گسترده‌تر در سال ۲۰۲۵ تاکید کردند که این داروها عموما از نظر روان‌پزشکی ایمن هستند و حتی می‌توانند کیفیت زندگی را بهبود بخشند.
از منظر اجتماعی، انگ مرتبط با چاقی کاهش یافت، زیرا این داروها چاقی را به عنوان بیماری مزمن بیولوژیکی دسته‌بندی کردند و عنوان ضعف اراده برای جلوگیری از خوردن را از آن برداشتند. اما این تغییر، فشار جدیدی ایجاد کرد: استانداردهای زیبایی سخت‌تر و لاغری به نمادی از موفقیت و پذیرش اجتماعی تبدیل شد. کاربران لاغر که برای اهداف زیبایی از دارو استفاده می‌کردند، گاهی با انگ «تقلب» یا «زیبایی مصنوعی» مواجه شدند، در حالی که افراد چاق‌تر برای استفاده از دارو قضاوت می‌شدند که «راه آسان» را انتخاب کرده‌اند. این دوگانگی، وزن‌ستیزی (weight stigma) را به شکلی جدید بازتولید کرد و بحث‌هایی در مورد عدالت اجتماعی برانگیخت. در نهایت، بازگشت وزن پس از قطع دارو چالش روانی دیگری به مشکلات قبلی افزود: احساس شکست، ناامیدی و نیاز به مدیریت بلندمدت به عنوان بیماری مزمن. این تحولات نشان می‌دهد که داروهای GLP-۱ فراتر از کاهش وزن، رابطه انسان با بدن، غذا و جامعه را بازتعریف کرده‌اند و نیازمند رویکردی چندجانبه – شامل حمایت روانی و فرهنگی – برای بهره‌برداری مسئولانه از دارو هستند.