آگاه: به‌دنبال شهادت آیت‌الله رئیسی، رییس‌جمهوری محبوب کشورمان در سانحه سقوط بالگرد، زودتر از آنچه انتظار می‌رفت موعد برگزاری چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری فرارسید. راه و خدمات پرثمر شهید رئیسی در کشور، حال به نقطه عطفی برای مدریت قوه مجریه تبدیل شده و رییس‌جمهوری بعدی نیز با هر نگرش سیاسی، بیش از هر چیزی باید پایبندی به این اصل را به اثبات برساند.
بااین‌حال پس از وقوع این سانحه تلخ، مقام معظم رهبری به مردم اطمینان دادند که امور کشور بدون خللی پیش خواهد رفت و سه قوه کشور نیز به تبعیت از فرمان مقام معظم رهبری به صحنه آمده تا در کنار پیشبرد امور روزمره کشور، بستر برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری را فراهم کنند.
براساس قانون اساسی در صورت فقدان رییس‌جمهوری، شورایی متشکل از رییس مجلس شورای اسلامی، رییس قوه قضاییه و سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری باید ظرف ۵۰ روز امکان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری را فراهم کنند. هم زمان با بدرقه باشکوه رییس دولت سیزدهم بر دستان مردم، این شورا نیز کار خود را آغاز کرد و وزارت کشور با جدیت برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری را در دستورکار خود قرار داد. به موجب اعلام وزارت کشور از تاریخ ۱۰ تا ۱۴خردادماه زمان ثبت‌نام نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری مدنظر قرار گرفت که نهایتا ۸۰نفر ثبت‌نام کردند و اکنون در انتظار اعلام نتایج بررسی صلاحیت‌ها ازسوی شورای نگهبان هستند.
بازگشت به تجربه ناموفق مشروط‌سازی
حضور این افراد در عرصه رقابت‌های انتخاباتی کماکان نیاز به تایید شورای نگهبان داشته و هنوز مشخص نیست که کدام‌یک از این داوطلبان پا در میدان رقابت‌های انتخاباتی برای نشستن بر صندلی ریاست دولت چهاردهم خواهند گذاشت. البته با نزدیک‌شدن به روز برگزاری چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و آغاز روند بررسی صلاحیت در شورای نگهبان، هستند جناح‌هایی که مشارکت در انتخابات را به تامین پیش‌شرط‌های خود معطوف دانسته و اما مردم نشان داده‌اند که همواره به این نگرش‌ها پاسخ منفی داده و اینگونه مسائل را تلاش برای کسب قدرت بیشتر می‌دانند. اما سوال اصلی که این روزها در اذهان عمومی جامعه تکرار می‌شود این است که معیار انتخاب رییس‌جمهوری آتی چه باید باشد و به عبارت دیگر، این رییس‌جمهوری چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد تا بتواند هدایت‌گر قطار توسعه کشور شود؟
ملاک‌های رهبری
بااین‌حال مقام معظم رهبری در اجتماع عظیم ۱۴خردادماه و در سی‌وپنجمین سالگرد عروج حضرت امام‌خمینی(ره) با بیان اینکه انتخابات پیش‌رو کاری بزرگ و پدیده‌ای پردستاورد است و گفتند: اگر ان‌شاءالله این انتخابات به‌خوبی و باشکوه و عظمت برگزار شود و بعد از این حادثه تلخ، مردم مسئول بعدی را با آرای بالا انتخاب کنند، دستاوردی بزرگ برای ملت ایران خواهد بود و انعکاس فوق‌العاده‌ای در دنیا خواهد داشت؛ بنابراین انتخابات هشتم تیر بسیار مهم است.
ایشان حماسه انتخابات را مکمل حماسه مردم در بدرقه شهیدان خواندند و افزودند: ملت ایران برای حفظ منافع و تثبیت عمق راهبردی خود در معادلات پیچیده بین‌المللی و برای اینکه بتواند ظرفیت‌ها و استعدادهای طبیعی و انسانی خود را ظهور و بروز بدهد تا کام کشور شیرین شود و همچنین برای اینکه بتواند حفره‌ها و رخنه‌های اقتصادی و فرهنگی را پر کند، به رییس‌جمهوری فعال، پرکار، آگاه و معتقد به مبانی انقلاب احتیاج دارد. رهبر انقلاب با تاکید بر ضرورت حاکم بودن اخلاق در رقابت‌های انتخاباتی بین نامزدها، گفتند: بدگویی، تهمت‌زنی و لجن‌پراکنی کمکی به پیشرفت کارها نمی‌کند و به آبروی ملی هم لطمه می‌زند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: صحنه انتخابات، صحنه عزت و حماسه و رقابت برای خدمت است، نه میدان کشمکش برای تصاحب قدرت، بنابراین کسانی که وارد رقابت‌های انتخاباتی می‌شوند، رعایت اخلاق را وظیفه خود بدانند تا خدای متعال دل‌های مردم را به بهترین گزینه هدایت کند و ان‌شاءالله یک رییس‌جمهور شایسته برای ملت ایران تعیین شود.
نقطه نظرات نمایندگان
بااین‌حال و به اذعان نمایندگان مجلس نیز فردی لایق صندلی ریاست‌جمهوری است که همانند رییس‌جمهوری شهید از دل مردم برخاسته و مردمی باشد؛ به‌عبارت‌دیگر، نمایندگان مجلس فردی را شایسته ادامه‌دهنده راه شهید رییسی می‌دانند که مردمی بوده و مردمی بماند. دغدغه مردم را در دل داشته باشد و برای رفع مسائل آنان شب و روز نشناسد.
جبار کوچکی‌نژاد، نماینده مردم رشت در مجلس دوازدهم در گفت‌وگو با آگاه نیز بر این نکته تاکید کرد که معیارها و ملاک‌هایی که رهبر انقلاب در سال‌های گذشته پیرامون انتخاب رییس‌جمهوری بیان کرده بودند، در کنار آنچه قانون اساسی برای یک رییس‌جمهوری در نظر گرفته است، می‌تواند معیار خوبی برای انتخاب مردم باشد. قطعا مردمی بودن و انقلابی بودن از ویژگی‌های ضروری رییس‌جمهوری آتی است.
مسلم صالحی، نماینده مردم اقلید در مجلس دوازدهم نیز در گفت‌وگو با آگاه بر این باور بود که فردی باید در جایگاه رییس‌جمهوری آینده قرار بگیرد که مومن، متدین، پاکدست، شجاع و دلیر باشد. مردم رییس‌جمهوری می‌خواهند که حلال مشکلات و مدیریت کننده بحران‌ها به‌ویژه در مسائل اقتصادی و بین‌المللی باشد.
رحیم زارع در مجلس دوازدهم در این زمینه تاکید دارد؛ مهم‌ترین ویژگی شهید آیت‌الله رئیسی پرتلاش بودن ایشان بود. از نگاه بنده در شرایط فعلی کشور نیز رییس‌جمهوری می‌تواند موفق شود که پرتلاش باشد. همان‌طوری که شهید رئیسی فردی خستگی‌ناپذیر بود، انتظار می‌رود رییس‌جمهوری آینده نیز فردی خستگی‌ناپذیر باشد.
تعابیر قانونی؛ «رجل سیاسی» کیست؟
با این حال و براساس ماده ۳۵ قانون انتخابات ریاست‌جمهوری اسلامی ایران، انتخاب‌شوندگان این انتخابات هنگام ثبت‌نام باید دارای ۶شرط «از رجال مذهبی، سیاسی»، «ایرانی‌الاصل»، «تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران»، «مدیر و مدبر»، «دارای حسن سابقه و امانت و تقوی» و «مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور» باشند؛ دو مورد از این شروط اما یک ویژگی مشترک دارند و آن اینکه قابل تفسیر هستند. البته این تفسیرپذیری تا سال۹۶ ادامه داشت و پس از آن با تدبیر رهبری انقلاب برطرف شد.
رهبر انقلاب اسلامی در یکی از بندهای سیاست‌های کلی «انتخابات» ابلاغی ۲۴ مهرماه ۱۳۹۵ «تعریف و اعلام معیارها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدهای ریاست جمهوری» را برعهده شورای نگهبان قرار دادند و شورای نگهبان نیز در اجرای این سیاست‌ها، معیارها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدهای ریاست‌جمهوری را تعریف کرد. شورای نگهبان در جلسه مورخ ۱۳۹۶/۱۰/۲۰ خود، در اجرای جزء۵ بند۱۰ سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغی از جانب مقام معظم رهبری و با عنایت به بند۹ اصول ۱۱۰ و ۱۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تعاریف در زمینه «رجال مذهبی»، « رجال سیاسی»، « مدیر» و « مدبر» را به تصویب رساند. از این رو در تعریف رجل سیاسی آمده است؛ «رجال سیاسی، رجالی هستند که قدرت تحلیل و درک آنها از مسائل و پدیده‌های سیاسی به جهت آگاهی عمیق‌شان از مسائل سیاسی - اجتماعی اعم از داخلی و بین‌المللی و حضورشان در صحنه‌های سیاسی به نحوی باشد که همواره مصالح نظام اسلامی و معیارهای اصیل انقلابی در عملکرد آنها لحاظ شده باشد؛ به گونه‌ای که در میان مردم به این خصوصیت، شناخته و مشهور باشند.»
با همه این تفاسیر، مهم‌ترین ویژگی که مردم انتظار دارند تا در رییس‌جمهوری آتی وجود داشته باشد، مردمی بودن است. رییس‌جمهوری که از جنس مردم بوده و در کنار آنان بایستد. مردم رییس‌جمهوری می‌خواهند که به صدای مطالبه آنان فارغ از شعارهای انتخاباتی، پاسخی مبتنی بر عقلانیت داده و برنامه محوری و شایسته‌سالاری را سرلوحه کار خود قرار دهد.
نظر شما