آگاه: انباشت زباله در جنگل‌های شمال کشور به‌دلیل چالش‌هایی که دفن و سوزاندن اصولی پسماند در استان‌های شمالی دارد، از حدود ۴۰سال پیش شروع شده و کوه‌های زباله‌ای که اکنون ارتفاع آنها به بیش از ۹۰متر می‌رسند، حاصل انباشت دیروز و امروز نیست. استان‌های شمالی کشور به‌دلیل شرایط توپوگرافی خاص، نزدیکی به دریا و وجود رودخانه‌ها و آبخوان‌های زیرزمینی فراوان، امکان دفن زباله به روش مرسوم در سایر شهرهای کشور را ندارند و درنتیجه آن، انباشت کوهی از پسماندها را در جنگل‌های بی‌بدیل شمال کشور شاهدیم. این انباشت زباله به‌دلیل افزایش جمعیت ثابت و متغیر و همچنین افزایش تولید سرانه زباله، سال به سال زیادتر و پیامدهای آن وخیم‌تر می‌شود؛ این معضل نه‌تنها سلامت این جنگل‌ها بلکه سلامت ساکنان اطراف آنها را نیز به خطر انداخته است.
 ایجاد بوی نامطبوع، زشت شدن منظره جنگل، ابتلا به انواع بیماری‌های تنفسی و پوستی و آلوده شدن خاک و منابع آب زیرزمینی از جمله چالش‌هایی هستند که انباشت زباله برای جنگل‌های هیرکانی و جوامع محلی اطراف آن به همراه داشته است. شیرابه‌های این زباله‌ها به سمت پایین سرازیر می‌شوند و مقاوم‌ترین درختان را از بین می‌برند و باعث خشکی آنها می‌شود.
۶۴درصد زباله‌های تولیدی در این سه استان در جنگل‌ها، ۲۶درصد در رودخانه‌ها و ۱۰درصد در مراتع دفن می‌شوند! دفن ۶۴درصدی زباله‌ها در جنگل، به معنای نفوذ آلودگی‌های پسماندهای شهری و روستایی به آب‌های زیرزمینی و آلودگی آب و خاک است.
باتوجه‌به شرایط ویژه استان‌های شمالی کشورمان، باید با تغییر الگوی مصرف کنونی، کاهش تولید زباله، استفاده مجدد از وسایل و اجرای کامل طرح تفکیک زباله از مبدا، میزان زباله‌های تولیدشده برای انتقال به مراکز دفن را به‌شدت کاهش داد. به همین منظور سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری دو تشکل مردم‌نهاد، طرحی به نام «ماپ» (مدیریت اجتماعی پسماند) را به‌صورت پایلوت در روستاهای «داراب کلا» و «دلیر» استان مازندران اجرا کرد که درنتیجه آن ۷۰درصد زباله‌های این روستاها کاهش یافته است.
طرحی که بسیار موفق بود
امیر عبدوس، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط‌زیست در این خصوص گفت: ماپ (طرح مدیریت اجتماعی پسماند) توسط تشکل‌های مردم‌نهاد طراحی و در فراخوانی که دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی به تشکل‌های سراسر کشور داد، این طرح جزو طرح‌های برگزیده شد و حمایت‌های مالی مختصری هم از طرف صندوق ملی محیط‌زیست به آن طرح تعلق گرفت و نهایتا توسط یکی از تشکل‌ها در «روستای داراب کلا مازندران» به‌صورت پایلوت اجرا شد. وی ادامه داد: در قالب این طرح، افراد داوطلب این تشکل به آموزش جوامع محلی پرداختند تا تفکیک مبدا را برای آنها جا بیندازند. در این طرح به ازای پسماندهای قابل بازیافتی که روستایی‌ها تفکیک کرده و تحویل می‌دادند یک کوپن به آنها تحویل داده می‌شد و از محل درآمد فروش این پسماندها یک فروشگاه در روستا ایجاد شده بود که روستاییان می‌توانند با آن کوپن از این فروشگاه خرید کنند. نام این فروشگاه نیز «فروشگاه ماپ» است.
مدیرکل دفترهای مشارکت‌های مردم مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید کرد: با اجرای این طرح پس از یک سال پسماندی که جمع‌آوری می‌شود، ۷۰درصد از نظر حجمی و ۷۰درصد هم از نظر وزنی کاهش پیدا کرده است. عبدوس گفت: طرح ماپ از سال۱۴۰۰ شروع شده است. به این دلیل که این پروژه بسیار موفق بود ما این طرح را به‌عنوان یک طرح برگزیده در کارگروه ملی مدیریت پسماند معرفی کردیم. در این جلسات سازمان شهرداری و دهیاری‌ها به‌شدت از این طرح استقبال کرد و گفت که می‌خواهد طرح را در نقاط دیگری از کشور نیز کمک تشکل‌های محیط‌زیستی اجرا کنند. وی افزود: در همین راستا، ما در سازمان حفاظت محیط‌زیست با تمام تشکل‌ها در همه استان‌ها مکاتبه کردیم تا کسانی که آمادگی دارند این طرح را در محدوده محل زندگی خود اجرا کنند، داوطلب شوند. هم‌اکنون که ما با هم صحبت می‌کنیم تشکل‌های ۲۰استان اعلام آمادگی کردند تا طرح ماپ را اجرا کنند. ما این اعلام آمادگی را به دفتر مدیریت پسماند سازمان اعلام کرده‌ایم و پیگیر هستیم که به‌صورت سراسری در نقاط مختلف کشور اجرا شود.
مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط‌زیست خاطرنشان کرد: مرحله بعدی نیز فراگیر شدن این طرح و حرکت به‌سمت پسماند صفر در روستاهاست. اگر ما بتوانیم در روستاها پسماند خشک را به‌صورت جداگانه تحویل بگیریم، باتوجه‌به حجم بسیار کم پسماندتر در روستاها می‌توانیم به هدف پسماند صفر برسیم. عبدوس در پایان گفت: طرح ماپ علاوه بر داراب‌کلا در روستاهای دیگری نیز در استان‌های شمالی کشور باتوجه‌به محدودیت‌های مدیریت پسماندی که وجود دارد توسعه پیدا کرده و در آنجا هم موفق بوده است.

هجوم زباله به طبیعت
بر اساس آمار world Population Review (سازمانی که داده‌های آماری جمعیتی به‌روز را درباره تمامی کشورها ارائه می‌دهد) در سال ۲۰۲۱ ایران رتبه ۱۷ در تولید زباله را داشت همچنین به نقل از اطلس کلانشهر تهران هر فرد به‌طور متوسط سالانه شش برابر وزن خود زباله تولید می‌کند. متوسط سرانه زباله تولید شده در تهران ۳۲۰ کیلوگرم است. از سوی دیگر در حالی که سرانه تولید زباله در جهان حدود ۱۱۰ کیلوگرم در سال و سرانه روزانه در مقیاس جهانی ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم است، این رقم در ایران ۶۰۰ گرم و در شمال شهر تهران ۱۲۰۰ گرم است.
 روزانه ۴۵ هزار تن زباله در مناطق شهری و ۱۰ هزار تن در مناطق روستایی تولید می شود و متوسط سرانه تولید زباله هر نفر در شهر ۷۶۰ گرم و در روستاها ۴۸۵ گرم است. ۶۵ درصد از پسماندهای تولیدی "تر" و ۳۵درصد آن "خشک" است و  ۲۵ درصد از پسماندهای تولیدی پردازش و ۷۵ درصد باقیمانده بدون فرآیند پردازش به‌طور مستقیم دفن و ۱۰ درصد در مبداء تفکیک می‌شوند.
گفته می‌شود که ۵۰۰ غرفه تحویل زباله در تهران همگی فعال هستند و در این میان به‌طور متوسط در هر غرفه بازیافت شهر تهران روزانه بین ۱۰۰ تا  ۲۰۰ کیلوگرم پسماند تحویل داده می‌شود که در قیاس با عدد کل تولید زباله در کلانشهر تهران یعنی ۷۵۰۰ تن عدد قابل توجهی نیست.