آگاه: روش‌های فروش خودرو دارای ضعف‌هایی است که خودرو را به دست مصرف‌کننده واقعی هم نمی‌رساند؛ بنابراین بایستی با حذف رانت خودروهای ثبت‌نامی به دست متقاضی و مصرف‌کننده واقعی رساند؛ البته مسیر واردات خودرو برای تامین بازار هم گزینه دیگری است که تحقق آن مسیر نامشخص دارد.
به‌کارگیری روش قرعه‌کشی آن هم برای خودرو که در دنیا به‌عنوان یک محصول مصرفی شناخته می‌شود نه‌تنها اجحافی در حق مصرف‌کنندگان محسوب می‌شود، بلکه زمینه را برای رونق دلالی و سوداگری و افزایش بیش از پیش فاصله بین قیمت کارخانه و بازار فراهم می‌کند، چراکه در این وضعیت بیش از اینکه ویژگی‌های فنی و امکانات خودرو برای متقاضیان نقش‌آفرین باشد، ابعاد اقتصادی و سودآوری تعیین‌کننده است.
نکته قابل توجه آنکه در این حوزه دامنه توسعه دلالی نه فقط به افراد، بلکه به نهادها هم رسیده است؛ نمونه این موضوع نیز استقبال چشمگیر بانک‌ها از طرح قرعه‌کشی ایران خودرو بود. دو هفته پیش وقتی ایران خودرو اعلام کرد قصد دارد برای فروش ۱۱۷هزار خودروی خود از روش قرعه‌کشی با شرط انسداد ۲۳۰میلیون تومان در حساب‌های بانکی استفاده کند، بانک‌ها پیش از متقاضیان به استقبال این طرح رفتند و با وعده‌های مختلف و رنگارنگ سعی کردند پول بیشتری را جذب کنند.
بر همین اساس، بانک‌ها از همان روز نخست شروع طرح قرعه‌کشی با ارسال پیام به مشتریان خود اعلام کردند که قصد پرداخت اعتبار و وام قرض‌الحسنه ۸۰ تا ۱۳۰میلیونی برای شرکت در قرعه‌کشی را دارند آن هم در شرایطی که پرداخت وام ازدواج، فرزندآوری و مسکن با کندی انجام می‌شود و به‌تازگی اعلام شده که فقط ۳۰۰هزار نفر در صف دریافت وام ازدواج هستند. حتی برخی از گزارش‌های مردمی حکایت از آن دارد که بانک‌ها در پرداخت وام ۳۰میلیون تومانی به بازنشستگان هم طفره می‌روند و با گذشت پنج ماه از آغاز واگذاری این وام، برخی از بازنشستگان هنوز موفق به دریافت وام نشده‌اند.

یک درصدی‌ها!
از سویی دیگر بر اساس ظرفیت اعلام‌شده ۱۱۷هزار دستگاه خودرو قرار است عرضه شود که ۵۰درصد مختص به طرح جوانی جمعیت و ۲۰درصد مختص طرح جایگزینی خودروهای فرسوده است؛ بنابراین تنها ۳۰درصد از ظرفیت به متقاضیان عادی می‌رسد.
متقاضیان عادی حتی در طرح پیش‌فروش نیز شانس بسیار کمی برای برنده شدن در این لاتاری را دارند؛ ۴۳۹هزار و ۳۵۰نفر در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند که باتوجه‌به میزان خودروهای عرضه‌شده شانس برنده شدن تنها ۵.۹درصد است.
نکته قابل‌توجه اما در سودی است که برنده‌ها می‌برند که همین سود نیز فروش خودرو را تبدیل به یک لاتاری ملی کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سود هر خودرو در این طرح برای متقاضیان بین ۲۶ تا ۴۷درصد خواهد بود؛ به‌عنوان نمونه میزان اختلاف قیمت پژو۲۰۷ دستی با بازار ۲۰۸میلیون تومان، تارا V۴ حدود ۲۶۰میلیون تومان، تارا اتوماتیک ۲۳۹میلیون تومان، هایما SYحدود ۴۲۰میلیون تومان، رانا پلاس ۱۴۳میلیون تومان، سورن پلاس ۱۳۰میلیون تومان و فاصله قیمت هایما ۵ S در کارخانه و بازار حدود ۳۱۰میلیون تومان برآورد می‌شود.
خودرو تبدیل سرمایه نیست
«رسول سلیمان» کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه حقیقتا روش‌های فروشی که در سال‌های گذشته مورد استفاده بود، ضعف‌های اساسی داشت. سامانه یکپارچه منطقش با شیوه فعلی فروش تقریبا یکسان است و صرفا سایت عوض شده است. تغییر دیگری هم که شاهدش هستیم این است که به دلیل شدت تقاضا، امکان اینکه برای همه متقاضیان نوبتی تعیین شود وجود ندارد؛ بنابراین مجبور شدیم که افرادی را که امکان تامین خودرو برایشان در شش‌ماهه آتی وجود ندارد، از گردونه حذف کنیم.
وی افزود: مدل فروش نقاط ضعف اساسی دارد که یکی از آن‌ها شانس بسیار کم متقاضی است. شاهد این هستیم که به‌صورت متوسط کمتر از چهار درصد احتمال دارد فردی در این سامانه بتواند خودرو تهیه کند؛ این بدان معناست که این سه‌میلیون و ۲۰۰هزار نفری که خودرو ثبت‌نام کرده‌اند قریب به سه‌میلیون نفرشان دست خالی برخواهند گشت. یک حالت شکست اجتماعی را احتمالا در این افراد شاهد خواهیم بود.
سلیمانی تصریح کرد: در شرایطی که سرمایه اجتماعی دولت در سطح مناسبی معمولا قرار ندارد، به‌دلیل مسائل تورم و مشکلات معیشتی، افزودن یک تجربه روحی بد در شرایط فعلی واقعا کار اشتباهی است.  موضوع دوم این است که عملا دسترسی وجود ندارد؛ در شرایط فعلی ما خودرو را زیر قیمت بازار  عرضه می‌کنیم اما مصرف‌کننده عملا به احتمال ۹۶درصد منتفع نخواهد شد. یک حفظ ظاهری صورت می‌گیرد اما در باطن مصرف‌کننده دست خالی است؛ این موضوع ‌ریشه در رانت دارد. عملا عمده خودروها را در شرایط می‌فروشیم که حدود ۵۰-۳۰درصد اختلاف قیمت با بازار دارند و عمده متقاضیان دنبال این اختلاف قیمت هستند و همین موضوع باعث شده که صف به‌شدت طولانی شود. متقاضی هم که برای مصرف می‌خواهد خودرو تهیه کند عملا شانسی نداشته باشد. برای آنکه مصرف‌کننده بتواند مستقیم خودرو تهیه کند، حتما باید رانت را حذف کنیم. هر شیوه جدیدی که می‌خواهیم برای فروش خودرو از آن استفاده کنیم حتما باید منطقش این باشد که رانت حذف شود تا متقاضی که برای مصرف می‌خواهد خودرو استفاده کند بیاید خودرو را تهیه کند، نه اینکه یک جایزه مضاعفی هم به کسی که برنده می‌شود داده باشند.  
این کارشناس بازار خودرو خاطرنشان کرد: نیاز است که به ریشه‌های مسائل بپردازیم. ریشه این مسائل کجاست؟ ما تورم سطح بالایی در کشور داریم و ابزاری در اختیار مردم قرار ندادیم که ارزش پول خود را حفظ کنند. حداقل بازدهی معادل با تورم را کسب کنند، نتیجه‌اش چه می‌شود؟ مردم نسبت به سرمایه‌شان حساس هستند و خیلی عقلانی و دقیق تصمیم می‌گیرند. چه کار می‌کنند؟ سعی می‌کنند این سرمایه را حفظ کنند.
وی افزود: یکی از راه‌ها این است که سرمایه خود را تبدیل به خودرو کنند و بگذارند در پارکینگ. وقتی ما ابزارهای مالی در اختیار مردم قرار ندادیم، مردم مجبور می‌شوند به‌صورت فیزیکی سرمایه‌شان را حفظ کنند، این باعث یک حبس سرمایه شدید می‌شود. اگر بخواهیم این شرایط عوض شود، هر چقدر هم خودرو زیاد تولید کنیم، عملا آن پارکینگ‌ها تعدادشان بیشتر می‌شود. 
سلیمانی ادامه داد: ریشه دوم موضوع؛ ارز چند نرخی است. یک سطحی از انتظارات تورمی در جامعه داریم که نمودش در قیمت طلا، قیمت ارز و قیمت خودرو مشهود است. وقتی با ابزارهای مختلف یک فاصله قابل‌توجه بین ارز نیما و ارز بازار آزادی ایجاد می‌کنیم، عملا تولیدکننده در بهترین حالت با نرخ نیما تولید می‌کند، اما بازار، این انتظار را دارد که قیمت این کالا به نرخ بازار آزاد قیمت‌گذاری شود؛ بنابراین رانتی در این میان شکل می‌گیرد و می‌شود ثبت‌نام سه میلیون نفری که شاهدش بودیم. 

مردم خودرو  می‌خواهند

گزارش‌ها نشان می‌دهد که به ازای هر ۲۱۰ایرانی یک خودرو وجود دارد، این در حالی است که این رقم در دنیا ١٢١ است. این فاصله برای خودروسازان داخلی و خارجی بازار جذابی را ساخته است. به گفته کارشناسان، آزادی واردات خودرو طعم شیرین ارزان و رقابتی شدن صنعت خودرو را به کام مردم ایران می‌نشاند؛ بنابراین مردم می‌توانند شاهد کاهش قیمت خودرو در آینده‌ای نه‌چندان دور باشند. واردات خودرو نه‌تنها روی قیمت خودروهای خارجی تاثیر می‌گذارد، بلکه زمینه‌های لازم را برای کاهش قیمت خودروی داخلی و واقف شدن خودروسازان به خروج از انحصار و افتادن در جاده رشد و توسعه، فراهم می‌کند.    
مرتضی احمدی، کارشناس حوزه صنعت و بازار خودرو  بیان کرد: وضعیت بازار خودرو نابسامان است و آنچه مردم انتظار دارند داشتن یک وسیله نقلیه برای استفاده است، نه کالایی لوکس که روزبه‌روز قیمتش افزایش پیدا کند. عمده مردم خواستار یک خودرو باکیفیت هستند که این خواسته تنها با واردات خودرو ممکن می‌شود.  درحال‌حاضر بر کسی پوشیده نیست که حجم قابل‌توجهی از مصرف‌کننده خودرو در کشور ما خودروی داخلی استفاده می‌کند. خودروی داخلی هم درگیر شرکت خودروساز داخلی است. روند تولید و مونتاژ که نسبت‌به مدت مشابه سال قبل افت پیدا کرده، مجدد افت می‌کند و به بازار سیگنال منفی داده و باعث افزایش قیمت‌ها در بازار می‌شود. 
در طرح پیش فروش ۱۲۰هزار دستگاه ایران خودرو، سه‌میلیون نفر ثبت‌نام کرده‌اند که مصداق آینده‌فروشی است. هیچ راهی غیر از جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بازشدن درهای صنعت خودرو به روی دنیا برای اینکه بتواند نفس بکشد، باقی نمانده است. راه دیگری وجود ندارد، صنعت خودرو تا چه زمانی می‌تواند به‌صورت مقطعی با پیش فروش خودرو، نقدینگی را از کف بازار جمع کند تا سری بعد فرجی حاصل شود؟ شرایط بانک‌ها هم که مشخص است و خودروساز نمی‌تواند برود از بانک درخواستی داشته باشد.