آگاه: یکی از گزینه‌های مطلوب کودک و نوجوان امروز محصولات و آثار سینمایی، سریالی یا انیمیشن‌ها و بازی‌های ویدیویی و کتاب است که دسترسی موارد رسانه‌ای و دیجیتالی برای کودک و نوجوان امروز به شکل وسیعی فراهم است. اگرچه تولیدات کشور ما در این زمینه بسیار محدود است و گزینه‌های زیادی پیش روی مخاطب نمی‌گذارد اما بررسی اندک موارد موجود خالی از لطف نیست. در ادامه در فهرستی به برخی از این پیشنهادات پرداخته‌ایم.

انیمیشن

 خورشید نینوا

این انیمیشن به کارگردانی علیرضا فرمانی محصولی از مرکز پویانمایی صباست که در سال۱۳۹۲ تولید شده است. خورشید نینوا در ژانر ماجراجویی و جنگی و با مدت ۱۰۵دقیقه منتشر شده است. این پویانمایی ایرانی واقعه عاشورا را از زمان مرگ معاویه و خلافت یزید تا عصر عاشورا و شهادت سیدالشهدا(ع) و یاران بزرگوار ایشان شرح و روایت می‌کند. داستان آن بعد از مرگ معاویه و تلاش پسر او، یزید برای جانشینی‌اش با گرفتن بیعت اجباری از امام حسین(ع) آغاز می‌شود. امام حسین(ع) که یزید را می‌شناسد با او بیعت نمی‌کند و برای حفظ حرمت خانه خدا و پیرو دعوت کوفیان از ایشان از مکه به سوی کوفه حرکت می‌کند. تماشای این پویانمایی علاوه بر روشن کردن خط روایی ماجرای عاشورا برای مخاطب کودک و نوجوان به او بسیاری از شخصیت‌های این واقعه و رفتار و واکنش‌های آنها را می‌شناساند. 

ناسور

ناسور را کیانوش دالوند کارگردانی، نویسندگی و تهیه کرده است. این محصول برای مخاطب نوجوان در گونه حماسی و مذهبی در سال۱۳۹۵ منتشر شده است. ناسور وقایع کربلا را از زبان یک راوی به نام عبیدالله بن‌حر جعفی از زمان مرگ معاویه تا شهادت امام حسین(ع) روایت می‌کند. عبیدالله بن‌حر از کسانی است که همراه با کوفیان برای امام حسین(ع) نامه نوشت اما پیش از عزیمت ایشان به کوفه از آنجا خارج شد تا با امام حسین(ع) روبه‌رو نشود. این اثر دارای صحنه‌هایی خشونت‌آمیز است و به این دلیل برای افراد زیر ۱۲سال مناسب نیست. این اثر اولین‌بار در جشنواره فجر اکران شده و در بخش بهترین انیمیشن نامزد شد. فضا و روایت این انیمیشن با دادن تحلیلی منطقی به مخاطب نسبت‌به وقایع کربلا درنهایت به او نگاهی دقیق‌تر از مجموع روایت و شخصیت‌های این واقعه به دست می‌دهد. 

عاشوراییان

عاشوراییان، انیمیشن بلند تلویزیونی است که در سال۱۳۸۶ به کارگردانی ناهید صمدی امین و به تهیه‌کنندگی مرکز پویانمایی صبا تولید شده است. این اثر در گونه مذهبی، تاریخی و حماسی و در مدت ۷۸دقیقه منتشر شده است. اگرچه این محصول برای کودک و نوجوان ساخته شده اما دیالوگ‌ها و نوع روایت آن شاید به‌خوبی نتواند مخاطب این گروه سنی را با خود همراه کند.  عاشوراییان یا مسلم بن‌عقیل به روایت بخشی از حوادث کربلا و به‌طور خاص دعوت مردم کوفه از سفیر امام حسین(ع)، مسلم بن‌عقیل و در انتها شهادت او در کوفه و به دست عبدالله بن‌زیاد و ایادی او می‌پردازد. عاشوراییان از فرآیند پژوهشی خوبی برای ساخت متن خام اثر بهره گرفته است. تماشای آن اطلاعاتی از رویدادهای پیش از عاشورا و به‌ویژه دعوت کوفیان از امام حسین(ع) به مخاطب می‌دهد. گروه سنی این انیمیشن کودک و نوجوان عنوان شده است. 

کتاب

منظومه ظهر روز دهم

این کتاب مجموعه شعری است از زنده‌یاد قیصر امین‌پور که ماجرای شهادت حضرت قاسم(ع) را روایت می‌کند. ناشر آن انتشارات سروش است و گروه سنی مناسب برای آن، کودکان بالای ۱۰سال و نوجوانان هستند. این منظومه در چارچوب شعر نیمایی سروده شده است.  منظومه ظهر روز دهم در شهریور سال۱۳۶۴ سروده شده و قیصر امین‌پور آن را به شهید جمشید افتخار تقدیم کرده است. او در این منظومه کوشیده تا بخشی از زندگی حضرت قاسم(ع) را روایت و در خلال معرفی او به‌عنوان قهرمانی نوجوان، او را به‌عنوان الگویی قابل درک از حق‌طلبی و ایستادگی در برابر ظلم و ستم برای مخاطب نوجوان بازنمایی کند.

فرمانروای گندم‌خوار

این اثر را سیدسعید هاشمی در انتشارات مهرستان و برای گروه سنی بالای ۱۲سال منتشر کرده است. این کتاب با محوریت وقایع کربلا، ماجرای عمر سعد را روایت می‌کند. او که فرمانده سپاهیان کوفه و در آستانه حرکت به‌سوی ایران و مبارزه با دیلمیان و غلبه بر حکومت ری است، ازسوی والی کوفه خوانده می‌شود. والی کوفه شرط به دست آوردن حکومت ری را برای عمر سعد، اداره جنگی بزرگ ازسوی او تعیین می‌کند. این موقعیت برای او تردیدآمیز است و او ناگزیر باید در این دوراهی بزرگ تصمیمی تاریخی بگیرد.

پدر، عشق و پسر

این کتاب را سیدمهدی شجاعی نوشته و در انتشارات نیستان در سال۱۳۷۳ به چاپ رسانده است. این اثر تاکنون در بیش از ۵۲چاپ منتشر شده است. مخاطب آن گروه سنی بالای ۱۱سال و نوجوان است. در متن کتاب به ارجاعات تاریخی اشاره نشده اما در انتهای آن فهرست منابع نویسنده آورده شده است. این کتاب داستان زندگی حضرت علی‌اکبر(ع) را از زمان تولد تا شهادت او در کربلا روایت می‌کند. وقایع از زبان اسب علی‌اکبر(ع) به نام عقاب بیان می‌شود. مخاطب حرف‌های راوی نیز لیلی دختر ابی‌مره، مادر علی‌اکبر(ع) است که مطابق داستان کتاب در این واقعه حضور نداشته و در بستر بیماری بوده است. کتاب در ۱۰فصل تنظیم شده و هر فصل از آن به گوشه‌ای از زندگی حضرت علی‌اکبر(ع) می‌پردازد تا به نقش او در واقعه عاشورا می‌رسد. 

ماه به روایت آه

زنده‌یاد ابوالفضل زرویی‌نصرآباد این کتاب را از زبان ۱۲راوی از مسلم بن‌عقیل، ام‌البنین، عبدالله بن ابی‌محل، کزمان، لبابه، زینب(س)، زید بازرگان، شبث بن‌ربعی، ام‌کلثوم، سرجون و عبیدالله بن عباس بن‌علی، نقش حضرت عباس(ع)، علمدار کربلا را روایت می‌کند. این راویان نقش پرچمدار کربلا را قبل و بعد از شهادت او برای مخاطب به تصویر می‌کشند. برای تالیف این اثر، نویسنده به بیش از ۶۰منبع پژوهشی استناد کرده است. روایت این کتاب خطی و مستقیم نیست و هر کدام از راویان آن بنابر ویژگی‌هایی که دارند از قبیل سن، جنس و غیره، داستانی منحصربه‌فرد برای خواننده روایت می‌کنند. نویسنده در کتاب بیش از همه تلاش کرده تا امانتدارانه از اموری رازگشایی کند که پیش از آن کمتر دیده شده است. 
 

بازی

سفیر عشق

بازی سفیر عشق را استودیو شکوه کویر در سال۱۳۹۹ ازسوی موسسه فرهنگی منادیان منتشر کرده است. این بازی در ژانر تاریخی و مذهبی با محوریت شخصیتی خیالی به نام مهران ساخته شده است. مهران شخصیتی ایرانی و خیالی است که مطابق تعریف بازی از یاران وفادار امام حسین(ع) است. او بعد از صلح امام حسن(ع) و معاویه به شهر خود، یعنی شهر ری برمی‌گردد تا خودش را درگیر زندگی روزمره با همسرش کند اما سرنوشت برای او چیز دیگری رقم زده و طی اتفاقات مختلفی او در نهایت راهی شهر کوفه می‌شود. مهران نظاره‌گر و سپس درگیر اتفاقاتی می‌شود که با دعوت از امام حسین(ع) از سوی مردم کوفه آغاز و به سفر مسلم بن‌عقیل و حوادث بعد از آن ختم می‌شود. داستان این بازی در بازه‌های زمانی مختلف و مناطق متفاوتی روایت می‌شود. 

پیربابا

بازی پیربابا نوعی از بازی‌های مدیریتی است که به‌طور مستقیم با فرهنگ اصیل نذری دادن سروکار دارد. بازیکن در این مجموعه ماموریت دارد تا با کمک پیرمرد خیری به نام پیربابا، موکب‌های عزاداری را در شهرهای مختلف اداره کند. نکته بازی در این است که در هر شهر با توجه به سنت، فرهنگ و طبع غذایی خاص آن غذا و خدمات متفاوتی ارائه می‌شود و به این شکل هویت ملی و بومی هر جغرافیا را به‌خوبی به بازیکن می‌شناساند.‌ ژانر بازی شبیه‌سازی و مناسب برای کودکان بالای هفت سال است. این بازی ازسوی استودیو مارس تولید شده و در سال۱۳۹۸ منتشر شده است. آخرین تاریخ به‌روزرسانی بازی مربوط به سال ۱۴۰۱ است.   

مختار: فصل قیام

این بازی دومین نسخه از سه‌گانه سفیر عشق است که این‌بار روایت مختار سقفی را از سلول‌های زندان ابن‌زیاد تا سفر به مکه و آغاز قیام و پیروزی آن به تصویر می‌کشد. ناشر این بازی موسسه فرهنگی منادیان است. داستان بازی درباره سفر قهرمانی مختار سقفی است که از زندان ابن زیاد آغاز شده و تا امارت کوفه در نقش رهبر قیام بزرگ برای خونخواهی سیدالشهدا(ع) ادامه می‌یابد.  این اثر می‌کوشد تا در فضایی تعاملی، مخاطبان را با دوره‌هایی از تاریخ اسلام از منظری مخاطب‌پسند و جذاب آشنا کند. زاویه دید باز سوم شخص و سبک آن اکشن شمشیری (Hack And Slash) است. بازیکن در خلال روایت بازی، اتفاقات تاریخی را از آغاز ارتباط مختار و مهران ایرانی تا دشمنی بنی‌امیه و آل‌زبیر و نقش افرادی مانند بن‌کامل، عبدالله بن‌زبیر، محمد حنفیه، ابن‌زیاد و… را در روندی تعاملی، فهم می‌کند. بازی دارای ۱۲مرحله و بیش از چهار ساعت گیم‌پلی است.