آگاه: رسول‌اف که به گفته برخی در دسته فیلمسازان مستقل قرار می‌گیرد، پیش از این و برای اولین بار در مقام دستیاری کارگردان در کنار رسول صدر عاملی، کارگردان سینما و در ساخت فیلم «دختری با کفش‌های کتانی» وارد سینمای حرفه‌ای شد. او اولین فیلم بلندش را با نام «گاگومان» در گونه مستند و در سال۱۳۸۰ ساخت. این فیلم سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول را در بیست‌ویکمین دوره این جشنواره از آن خود کرد. بعد از آن نیز با فیلم «به امید دیدار» در سال۲۰۱۱ به جشنواره کن رفت و جایزه بهترین کارگردانی در بخش نوعی نگاه را به دست آورد. سومین فیلم او «کشتزارهای سپید» بود که به جشنواره سن‌سباستین ارسال و نامزد دریافت جایزه صدف طلایی شد. فیلم بعدی او با نام «شیطان وجود ندارد» به جشنواره برلین در سال۲۰۲۰ ارسال و درنهایت جایزه خرس طلایی برلیناله را از آن خود کرد؛ ازاین‌رو برخورد جشنواره‌های سینمایی بین‌المللی تاکنون با او از نوعی بوده است، انتظار جایزه‌ای در حد نخل طلای کن از فیلم او می‌رفت.
فیلم اخیر او که غیرقانونی و در خارج از ضوابط کشور تولید شده است به جشنواره کن اخیر رفت و جایزه ویژه این دوره را از آن خود کرد. نکته‌جالب برخورد در جشنواره با فیلم در این است که تمامی منتقدان حاضر در جشنواره که به تماشای فیلم رسول‌اف نشستند در نظراتشان برخلاف امتیاز بالایی که به فیلم در رسانه‌های سینمایی مختلف دادند، به‌شکلی واضح درباره ضعف‌های فنی و محتوایی آشکار فیلم نظر داده‌اند. از ضعف در پرداخت شخصیت‌ها تا نکات فنی و زیبایی‌شناسانه فیلم و نواقص فیلمساز در روایت قصه، آن‌طورکه می‌خواهد، همه از مواردی هستند که در نقدها و توصیفات فیلم ازسوی منتقدان خارجی گفته شده است. منتقدان داخلی نیز نظراتی را درباره این فیلم در صفحات شخصی‌شان منتشر کرده‌اند که در ادامه به برخی از آنها می‌پردازیم.
بازیابی هویت در نمایشی تقلیدی
محمد قربانی، منتقد سینما در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام به‌روشنی درباره نگاه غربی‌ها از اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها درباره فیلمسازی آسیایی چون محمد رسول‌اف و امثال آن صحبت کرده است. او نگاه آنها را مصداقی بارز از نگاه دوگانه «من-دیگری» خوانده و آن را در وضعیتی توصیف کرده است که تلاش می‌کند تا شبیه به گونه مرکز یا غرب رفتار کند یا دست‌کم نمایشی تقلیدی از آن را ارائه کند؛ نمایشی که بیانگر تقلایی است که هرگز به نتیجه‌ای واقعی منتهی نمی‌شود اما کمک می‌کند تا غربی نظاره‌گر، هویت خودش را در این تقلا بازیابی کرده و ارتقا بخشد. او رسول‌اف را فیلمسازی می‌داند که در آثارش حتی یک خط قصه برای گفتن ندارد و در حد یک پلان هم در چارچوب سینما نمی‌گنجد اما حالا هنری‌ترین جشنواره سینمایی برایش جایزه‌ای اختراع کرده است. دلیلش هم این است که سفیدپوستی که همزمان نسل‌کشی‌ای را در غزه به راه انداخته است حالا بر سر جنازه دموکراسی‌اش کفتاروار می‌خندد و چشمش را بر هر آنچه انسانیت است، بسته است. او رسول‌اف را همانی خوانده است که برای تحریم بیشتر مردمش از تلاشی فروگذار نکرده و حالا براندازان و تجریه‌طلبان او را باشرف می‌خوانند.
جایزه‌ای سینمایی در چارچوب سیاست‌های اروپا
محمدتقی فهیم، منتقد سینما در متنی که در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام منتشر کرده قیاسی کامل از وضعیت فیلم‌هایی همچون «دانه انجیر مقدس» در جشنواره کن و رویکرد جشنواره به این آثار و به «امر سیاسی» ارائه کرده است. او بیان کرده است که مدیر جشنواره کن، تیری فرمو قبل از جشنواره اعلام کرده است که فیلم‌های سیاسی نباید موجب سیاسی شدن جشنواره شوند و در همین راستا، از حمایت فیلمسازان نسبت‌به مردم فلسطین ممانعت به عمل آورده است. باوجوداین مطابق آنچه در رسانه‌ها منتشر شده است، دیدیم که برخی از هنرمندان غربی همچون کیت بلانشت و غیره با نمادهایی موضع خود را نسبت‌به این مسئله جهانی اعلام کردند. باوجوداین ممنوعیت اما فیلم محمد رسول‌اف، کارگردان ایرانی گریخته از کشور در جشنواره و هنگام دریافت جایزه با تشویق و حمایت داوران هرچه خواست علیه کشورش بیان کرد اما درنهایت او در به‌ثمرنشستن خیال‌هایش درباره برخورد با فیلمش در جشنواره ناکام ماند. «یلماز گونی» در اوایل دهه۸۰ میلادی در زندانی در ترکیه فیلمش را نوشته بود و برای ساخت و تدوین آن از زندان گریخته و درنهایت فیلم را به جشنواره کن فرستاده بود. این فیلم جایزه نخل طلا را از آن خود کرد اما بعد از چند سال «گابریل گارسیا مارکز» که از هیات داوران همان دوره کن بود، افشا کرد که فیلم هیچ قابلیت سینمایی برای بردن این جایزه نداشت اما با فشار مدیر جشنواره و با این استدلال که در راستای سیاست‌های اروپاست، درنهایت داوران مجاب شدند که فیلم چیزهایی فراتر از قابلیت‌های سینمایی دارد و لایق دریافت این جایزه است. این دستمایه طرح برنامه‌ای برای رسیدن رسول‌اف به نخل طلای کن شده بود که از ایران گریخته و فیلمش را به جشنواره رسانده بود اما درنهایت تمرکز مدیر جشنواره بر ممانعت از دفاع و صحبت درباره فلسطینیان ماند و تنها نیم‌نگاهی در حد جایزه‌ای تازه ابداع‌شده به «دانه انجیر مقدس» رسول‌اف رسید.
نظر شما