آگاه: در ماجرای ۱۶آذر؛ به گفته شاهدان عینی، مصطفی بزرگ‌نیا از دانشجویان سال اول دانشکده فنی همان ابتدا با اصابت سه گلوله شهید شد و مهدی (آذر) شریعت‌رضوی که او هم دانشجوی سال اول دانشکده بود به‌سختی مجروح شد و درحالی‌که بدن مجروح خود را بر زمین می‌کشاند و ناله می‌کرد دوباره هدف گلوله قرار گرفت و او نیز به شهادت رسید. احمد قندچی، دانشجوی دیگری بود که هدف گلوله قرار گرفت و مجروح شد و به شهادت رسید و از آن روز ۱۶آذر روز دانشجو نام گرفته است.

جنبش‌های دانشجویی در دیدگاه رهبر انقلاب
رهبر انقلاب بارها در دیدار با دانشجویان از طیف‌های مختلف سیاسی، حدود کار فعالیت سیاسی جنبش‌های دانشجویی را تعیین کردند و خود حامی فعالیت سیاسی دانشجویان در دوره‌های مختلف سیاسی بوده‌اند.
آنطور که از بیانات رهبر انقلاب مشخص است، ایشان همواره بر فعالیت سیاسی دانشجویان تاکید داشته و از این مسئله حمایت ویژه کرده‌اند تا جایی که مخالفان این مسئله را با لحن تندی هشدار دادند که «خدا لعنت کند کسانی را تلاش می‌کنند دانشجویان سیاسی نباشند.»
رهبر انقلاب در دوران ریاست‌جمهوری آقای رفسنجانی در دیدار با جمعی از دانشجویان در سال۷۲ فرمودند: «بنده دلم می‌خواهد این جوانان ما، شما دانشجویان؛ چه دختر، چه پسر و حتی دانش‌آموزان مدارس روی این ریزترین پدیده‌های سیاسی دنیا فکر کنید و تحلیل بدهید. گیرم که تحلیلی هم بدهید که خلاف‌واقع باشد؛ باشد! خدا لعنت کند آن دست‌هایی را که تلاش کرده‌اند و می‌کنند که قشر جوان و دانشگاه ما را غیرسیاسی کنند. 
کشوری که جوانانش سیاسی نباشند، اصلا توی باغ مسائل سیاسی نیستند، مسائل سیاسی دنیا را نمی‌فهمند، جریان‌های سیاسی دنیا را نمی‌فهمند و تحلیل درست ندارند.
 مگر چنین کشوری می‌تواند بر دوش مردم، حکومت و حرکت و مبارزه و جهاد کند!؟ بله؛ اگر حکومت استبدادی باشد، می‌شود. حکومت‌های مستبد دنیا، صرفه‌شان به این است که مردم سیاسی نباشند؛ مردم درک و تحلیل و شعور سیاسی نداشته باشند. اما حکومتی که می‌خواهد به دست مردم کارهای بزرگ را انجام دهد؛ می‌خواهد نظام را با قدرت بی‌پایان مردم به سرمنزل مقصود برساند و مردم را همه‌چیز نظام می‌داند، مگر مردمش - بخصوص جوانان و بالاخص جوانانِ دانشجویش- می‌توانند غیرسیاسی باشند!؟ مگر می‌شود!؟ عالِم‌ترین عالِم‌ها و دانشمندترین دانشمندها را هم، اگر مغز و فهم سیاسی نداشته باشند، دشمن با یک آب‌نبات تُرش می‌تواند به آن طرف ببرد؛ مجذوب خودش کند و در جهت اهداف خودش قرار دهد! این نکات ریز را، باید جوانان ما درک کنند.»
با توجه به اینکه در آستانه روز دانشجو هستیم، برآن شدیم تا نگاه مجمل بر رابطه و تعامل دولت‌ها با جنش دانشجویی بیندازیم تا به این پرسش پاسخ داده شود که کدام دولت‌ها بر سیاسی‌بازی در جنبش دانشجویی و دانشگاه سایه افکند تا بدین بهانه دانشجو سیاست زده شود و در کدام دولت‌ها، رابطه شفاف بین پاستور و دانشگاه‌ها شکل گرفت؟
حاشیه سنگین «جنبش دانشجویی» در عصر اصلاحات!
با روی‌کارآمدن دولت اصلاحات در خرداد ۷۶، جوانان و دانشجویان که در آن مقطع بیشتر آنها حامی پروپاقرص سیدمحمد خاتمی بودند، مسائل سیاسی روز کشور را به‌صورت ویژه دنبال و پیگیری می‌کردند و برخی دیگر هم درصدد بهره‌برداری مناسب از این فرصت پیش‌آمده برای سیاسی کردن دانشگاه بودند.
سرانجام در تیر سال۷۸ سخت‌ترین روزهای تاریخ جنبش دانشجویی پس از انقلاب اسلامی فرارسید. آتشی که در دانشگاه‌ها با هدایت برخی از شخصیت‌های سیاسی منتسب به جناح چپ افروخته شد؛ در همان مقطع ردپای تحریک دانشجویان ازسوی فعالان قابل مشاهده بود؛ برای مثال، در همان روزهایی که دانشگاه تهران صحنه درگیری میان دانشجویان مستقر در کوی دانشگاه و نیروهای امنیتی بود، تنی چند از فعالان سیاسی خارج از دانشگاه با حضور خود در میان دانشجویان یا اظهارات تحریک‌کننده خواسته یا نخواسته تنش و هیجان در میان دانشجویان معترض را بالا می‌بردند. یکی از آن شخصیت‌ها، سید مصطفی تاج‌زاده، معاون سیاسی وزارت کشور در دولت اصلاحات بود!روز ۱۹تیر تعداد ۱۵۰۰نفر از دانشجویان تظاهرات‌کننده در حوالی وزارت کشور حاضر شدند و قصد داخل شدن به وزارت کشور را داشتند. تعداد ۱۲۰۰نفر نیز به‌صورت جداگانه از کوی دانشگاه به‌سمت وزارت کشور در حرکت بودند و شعار «دانشجوی مبارز، حمایتت می‌کنیم» را سر می‌دادند.
سخنان «تاج‌زادهِ اصلاح‌طلب» که در محوطه وزارت کشور و با بلندگو انجام می‌شد به‌جای آرام کردن فضا، بنزینی بود که بر آتش اعتراض‌ها ریخته می‌شد.
احسان قاضی‌زاده هاشمی، نماینده فعلی مجلس شورای اسلامی و دبیر تشکیلات جامعه اسلامی دانشجویان در سال۷۸ به نقش تاج‌زاده در تنش بین دانشجویان معترض اشاره می‌کند و می‌گوید تاج‌زاده خطاب به دانشجویان می‌گفت: «شما چرا آمده‌اید اینجا؟ شما چرا درِ وزارت کشور را از جا می‌کنید؟ اینجا که مال شماست. شما باید جای دیگری بروید و در آنجا را بکنید!»
بالاخره با حضور مردم در صحنه، فتنه۷۸ خنثی شد اما هنوز به نقش امثال تاج‌زاده به‌درستی پرداخته نشد؛ هرچند او ۱۰سال بعد و در سال۸۸ باردیگر از عوامل تاثیرگذار در فتنه «پساانتخابات» شد و حتی پس از آزادی از زندان باز بر طبل مواضع باطل و افراطی خود کوبید تا باز لباس زندان را برتن کند، او اکنون ساکن منطقه اوین است.

فراز و فرودهای احمدی‌نژاد با دانشجویان
دوره اصلاحات با تمام متن و حاشیه‌های سنگینی به همراه داشت پایان یافت و هشت سال دولت‌های نهم و دهم به ریاست محمود احمدی‌نژاد که خود عضو هیات‌علمی دانشگاه علم و صنعت بود شکل گرفت. انتظار می‌رفت با حضور یک استاد دانشگاه رابطه حسنه‌ای بین دو نهاد دولت و دانشگاه ایجاد شود اما اینگونه نشد و بخش از دانشجویان فاصله شدید با دولتمردان و شخص رییس‌جمهور گرفتند، به‌گونه‌ای که حاشیه‌های زیادی در زمان حضورش در دانشگاه امیرکبیر در سال۸۵ شکل گرفت.
در قسمتی از سخنرانی رییس‌جمهور عده‌ای از دختران دانشجو که علیه رییس‌جمهور شعار می‌دادند، دوربین صداوسیما را به زمین پرتاب کرده و شکستند. همچنین در بخش دیگری از مراسم همهمه در سالن برای برهم‌ریختن برنامه سخنرانی به اوج خود رسید. در بخش دیگری از سخنرانی احمدی‌نژاد، شروع به آتش زدن تصاویر کردند که احمدی‌نژاد در واکنش به این موضوع عنوان کرد: پیشگامان ما در راه دفاع از آزادی حقیقی و عدالت مانند شهید رجایی جان و تنشان را سوزاندند و افتخار امثال بنده رسیدن به آن جایگاه و سوختن در راه تعالی این ملت است. آمریکایی‌ها بدانند ما اگر هزار بار هم بسوزیم، یک سانتی‌متر از آرمان‌هایمان عقب‌نشینی نمی‌کنیم.
با همه فراز و فرودهایی که دولت احمدی‌نژاد با دانشجویان پیدا کرده بود، سرانجام در سال۹۲ دولتی روی کار آمد که می‌گفت به دانشجو و دانشگاه احترام می‌گذارد.

ارتباط کمرنگ روحانی با دانشجویان
اما بااین‌حال در عصر تدبیر و امید شاهد پیوند عمیق میان دولت و جنبش دانشجویی نبودیم؛ با اینکه رییس‌جمهور وقت به مناسبت ۱۶آذر به دانشگاه می‌رفت اما تریبون به منتقدان او داده نمی‌شد. «شیخ اعتدال» در سومین سال حضورش در پاستور به مناسبت روز دانشجو به خیابان آزادی و دانشگاه صنعتی‌شریف رفت و طی سخنانی گفت که «همه آنچه به من گفته می‌شود این است که فضای دانشگاه سال۹۴ نسبت‌به سال ۹۲ زمین تا آسمان فرق کرده است. ممکن است هنوز هم فضا امنیتی باشد، من نمی‌پسندم. ما فضای امن می‌خواهیم؛ نه فضای امنیتی. من از شما می‌پرسم سال‌های ۹۰ و ۹۱ به‌راحتی می‌توانستید برای ۱۶آذر اجتماع داشته باشید؟ الان سال۹۳ و ۹۴ همه دنبال ۱۶آذر هستند. زمانی بود کسی جرات نمی‌کرد بگوید جنبش دانشجویی؛ از این کلمه می‌ترسیدند.»
او در حالی این سخنان را به زبان آورده بود که این خبر از روز دانشجوی سال۹۲ (اولین مراسم روز دانشجو در ریاست‌جمهوری روحانی) جالب‌توجه بود: «رییس‌جمهور، حسن روحانی در اولین حضور ۱۶آذر خود در دانشگاه، درحالی از حق دانشجویان برای نقد دولت سخن گفت که از قبل اعلام شده بود، نماینده هیچ‌یک از تشکل‌های دانشجویی حق ایراد سخنرانی مقابل رییس‌جمهور را نخواهد داشت! روز جمعه اعلام شده بود سخنرانی نماینده‌های تشکل‌های دانشجویی در مقابل رییس‌جمهور لغو شده است و از همین رو پنج تشکل دانشجویی با صدور بیانیه‌ای نسبت به آن اعتراض کردند.»

شفافیت دولت سیزدهم با جنبش دانشجویی
هرچند رابطه بین دانشگاه و دولت روحانی خاکستری بود اما این پیوند در دولت سیزدهم شفاف شد. «زهرا عظیمی»، از فعالان جنبش دانشجویی با بیان اینکه من فضای دولت روحانی و دولت آقای رئیسی را تجربه کرده‌ام، می‌گوید: در دولت قبل این جلسات با دانشجویان بسیار کمتر بود و امیدی به تغییر به آن معنا وجود نداشت و چه بسا صرف بیان اینها که شما یک چیزی را مطرح می‌کنید که مطلوب دولتی است و لذا دولت هم می‌تواند تشکل را در محدودیت‌هایی که قادر به محدود کردن تشکل است قرار بدهد.
این فعال دانشجویی تصریح می‌کند: اما در دولت سیزدهم، جلساتی که با مسئولان داشتیم و مسائل را مطرح می‌کردیم از شفافیت بیشتری برخوردار بود.
در همین راستا، در اغتشاشات سال۱۴۰۱ مسئولان دولتی برای پاسخ به سوالات و شبهات دانشجویان به دانشگاه‌ها رفتند و به ابهامات و سوالات دانشجویان پاسخ دادند تا حداقل شبهات برای قشر جوان و دانشجو را کمرنگ‌تر کنند.

 وفاق و احیای کرسی‌های آزاداندیشی
مسعود پزشکیان که هم‌اکنون سکاندار دستگاه اجراست، در بزنگاه انتخابات ریاست‌جمهوری به دانشگاه تهران رفت و پای صحبت دانشجویان نشست. او پس از آنکه بر کرسی ریاست قوه مجریه نیز جلوس کرد دیدارهایی با اساتید و جامعه‌شناسان برگزار کرد و ۲۱مهرماه هم در آیین آغاز سال تحصیلی جدید دانشگاه‌ها حضور یافت؛ حضور وی در قامت رییس‌جمهور باز با حاشیه‌هایی مواجه شد اما نگذاشت حاشیه بر متن غلبه کند؛ به همین جهت به منتقدش تریبون داد تا ابتدا او مطالبش را با شخص دوم کشور در میان بگذارد و بعدا نوبت به وی برسد تا سخن بگوید؛ این اقدام پزشکیان نشان می‌دهد که او می‌خواهد وفاق در دانشگاه‌ها سایه بیفکند و امروز که در آستانه روز دانشجو به سرمی‌بریم، رییس دولت وفاق ملی قصد دارد به دانشگاه شریف برود تا دوباره بر وفاق و همدلی تاکید کند.امیدواریم در دوره وفاق دیگر شاهد و ناظر سیاسی‌بازی‌ها در جنبش دانشجویی نباشیم تا هم مطالبات دولتی‌ها از دانشجویان و هم مطالبات دانشجو از دولت در «هوایی‌تازه» شنیده شود تا هریک بتوانند به یکدیگر برای پیشرفت هرچه بیشتر کشور در فضایی آرام و به دور از جنجال کمک کنند.وقتی از دانشجو و دانشگاه سخن به میان می‌آید نمی‌توان کرسی‌های آزاداندیشی را که همواره موردتاکید رهبر انقلاب بود نادیده گرفت اما این کرسی‌ها تا به امروز مورد بی‌مهری قرار گرفته است. قطعا برگزاری همین کرسی‌ها منجر می‌شود حاشیه‌ها از ساختار دانشگاه‌ها دور شود؛ البته نیاز به عزم مسئولان در حاکمیت دارد تا کُت از تن دربیاورند و برای پاسخگویی پای ثابت کرسی‌هایی شوند که می‌خواهد صریح آنها را به چالش بکشد تا بدین وسیله نتایج ملموس برای دانشجو داشته باشد. در دولت وفاق کرسی‌ها احیا می‌شود؟