آگاه: بررسی داده‌های وبسایت گوگول ترندز نشان می‌دهد که هر چه به سوی آغاز ماه محرم نزدیک می‌شویم، جست‌وجوی کلیدواژه‌های مربوط به محتواهای عاشورایی به شکلی تصاعدی افزایش می‌یابد. این داده‌ها نشان می‌دهند که کلیدواژه‌های مذکور در هفته گذشته در هر روز نسبت به روز قبل بیش از دوبرابر جست‌وجو شده است. تمایل مخاطبان به دیدن و شنیدن اقسام هنرهای عاشورایی در این ایام افزایش پیدا می‌کند و بنابراین فرصت خوبی است تا به یکی از اثرگذارترین وجوه هنر معناگرای عاشورایی توجه کنیم. از این رو در این گزارش به فهرستی از موسیقی‌های پیشنهادی با این موضوع پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
ایرانیان از گذشته و به‌ویژه از زمان صفویه به‌واسطه تمایل حاکمان به باورهای دینی و هنرهای برآمده از مذهب تشیع، با تولید و توسعه انواع هنرهای این‌چنینی، توانسته‌اند به‌راحتی و بدون ترس از حکومت، ارادت خود را به اهل‌بیت(ع) نشان دهند و عزاداری برای حسین (ع) را محدود به مناسک سنتی و جمعی آن -در عین حفظ حرمت آن- نگاه نداشته‌اند. از وجوه اثرگذار آن تعزیه‌های حسینی هستند که برخی تاریخ پیدایش آن را به زمان زندیه و برخی دوره ناصری پیوند زده‌اند. انواع دیگر هنرهای عاشورایی به‌جز تعزیه که وجهه‌ای ادبی، نمایشی و در دهه‌های اخیر موسیقایی دارد، نقالی یا پرده‌خوانی عاشورایی، شمایل‌نگاری اسلامی، فلزکاری عاشورایی، نقاشی عاشورایی، خوشنویسی عاشورایی و علاوه‌بر آن مداحی است که آن هم در دسته هنرهای ادبی و موسیقایی عاشورایی جای می‌گیرد.
با رشد هنر به اشکال امروزی آن و توسعه دسترسی به انواع ضبط‌شده و صنعتی آن، ساخت قطعات موسیقی، انواع فیلم کوتاه، بلند و مستند و نمایش و تئاترهای موضوعی نیز به محبوب‌ترین هنرهای محبوب با موضوعات ذکر شده بدل شده‌اند. موسیقی در این میان بیش از دیگر هنرها مصرف می‌شود. دلیل آن برمی‌گردد به اینکه هنری شنیداری است و به اندازه هنرهای دیداری فعالیت و تمرکز فرد را اشغال نمی‌کند؛ یعنی مخاطبی که ممکن است در هفته یک مرتبه فرصت کند تا به سینما یا تئاتر برود، در طول روز در هر جغرافیا و با هر شرایطی که باشد می‌تواند زمانی که مشغول به کارهای روزمره است به موسیقی یا محتوای دلخواهش گوش بسپارد؛ از این رو تولید و مصرف موسیقی چه در گونه عاشورایی و چه در دیگر گونه‌ها اقبال بیشتری نصیبش می‌شود.
در کشور ما با جامعه و حاکمیت اسلامی، بخش زیادی از تولیدات هنری عاشورایی به سفارش نهادها و سازمان‌های هنری دولتی و نیمه‌دولتی تولید می‌شوند اما اغلب قطعات هنری شنیداری، دیداری و نمایشی‌ای که خودجوش و از روی علاقه و محبت قلبی هنرمند یا گروه هنرمندان تولید شده است بیشتر به مذاق مردم خوش می‌آید و به این دلیل هم ماندگار می‌شود.
نی‌نوا
ماندگارترین و مهم‌ترین آثار در زمینه واقعه عاشورا آلبوم موسیقی «نی‌نوا» اثر استاد بی‌بدیل موسیقی ایرانی، حسین علیزاده است که در سال۱۳۶۲ پخش شده است. نی‌نوا دومین اثری است که علیزاده برای ارکستر ساخته و به‌علت علاقه‌اش به دستگاه نوا در موسیقی ایرانی از همین دستگاه برای نوشتن قطعه استفاده کرده و سپس آن را با ارکستر زهی ادغام کرده است. علیزاده تاکید کرده است که برای ساخت این اثر علاوه‌بر تعلق‌خاطر به واقعه عاشورا از داغ شهیدان روزهای جنگ نیز متاثر بوده است. این آلبوم موسیقی در سال‌هایی که مخاطب موسیقی در ایران بیش از همه به قطعات با کلام و آواز علاقه داشت، اثر عمیقی بر ذائقه او گذاشت. ساز نی در این آلبوم نقش راوی را برعهده دارد که تکنوازی آن ازسوی جمشید عندلیبی، موسیقی‌دان، آهنگساز و نوازنده انجام شده است.
گلچین
از محبوب‌ترین قطعات موسیقی پاپ یا تلفیقی (سنتی و پاپ) که حدود سه دهه پیش در سال۱۳۷۶ منتشر شد، آلبوم «گلچین» است. این آلبوم در ۹قطعه با آواز و صدای محمد اصفهانی و تنظیم و موسیقی آهنگسازانی چون فریدون شهبازیان، سیدمحمد میرزمانی، شهریار فریوسفی، علی بکان، مجید اخشابی و سیدمحمد اصفهانی تولید شده است. این آلبوم که در مجموعه فرهنگی هنری سروش تهیه و تولید شده با اشعاری از حافظ، قیصر امین‌پور، سپیده کاشانی، احمد عزیزی، سهیل محمودی و... منتشر شده است. معروف‌ترین قطعه آن فرصت بدرود با شعر قیصر امین‌پور است.
خونین‌دلان
از تجربه‌های ارزشمند در عرصه آواها و نواهای مذهبی، قالبی برگرفته از بازخوانی نوحه و نواهای منسوب به حسین بابامشکین است که در سال۱۳۹۴ با اجرای آواز و نوحه حاج‌عباس کیاماری و فرهاد کیاماری به همت مرکز موسیقی حوزه هنری منتشر شده است. مهدی اردستانی و مجید فلاح‌پور صدابرداران، بهنام وادانی ناظر ضبط، مهدی لطفی پژوهش و جمع‌آوری، داود فتحعلی‌بیگی مشاور هنری، حمید آقایی مشاور مذهبی، حامد میرزاحسینی امور هنری و گرافیک عوامل اجرایی این پروژه را تشکیل می‌دهند. مرحوم مرشد حسین بابامشکین که در سال۱۳۲۷ دار فانی را وداع گفت از بزرگان شعر و سخنوران مذهبی دوران قاجار زاده قزوین است.
اپرای عاشورا
اپرای عاشورا اثری است در قالب اجرای عروسکی اپرا و با چارچوب‌های آواز ایرانی که برای اولین‌بار در سال۱۳۸۷ در تالار فردوسی به روی صحنه رفت. موسیقی این اثر نمایشی را به همین نام، بهزاد عبدی، آهنگساز ساخته است. این اثر به بیانی اولین اپرا با چارچوب‌های موسیقی ردیف دستگاهی ایرانی است.
موسیقی متن، «کربلا جغرافیای یک تاریخ»
«کربلا، جغرافیای یک تاریخ» نام مستندی به کارگردانی داریوش یاری است که در سال۱۳۹۳ ساخته شده است. موسیقی متن این اثر را مجید انتظامی آهنگسازی کرده که حالا از مهم‌ترین اساتید موسیقی متن در سینمای ایران و آثار او از ماندگارترین آثار موسیقایی است.
صدایی عاشورایی
از خوانندگان محبوب و جریان‌ساز سبک پاپ در کشور ما، محسن چاووشی است که چندین قطعه را به شکل تک‌آهنگ از ابتدای آغازبه‌کار حرفه‌ای‌اش با موضوع عاشورا ساخته و منتشر کرده است. اولین قطعه او با این موضوع «غریب مادر» بود که در سال۱۳۸۳ با ترانه‌ای از مریم حیدرزاده منتشر شد. بعد از آن «ظهر عطش» در سال۱۳۸۸ در مجموعه‌ای به نام «سلام آقا» منتشر شد که ترانه‌سرایی آن را مرحوم آغاسی انجام داده بود. از قطعات دیگر این آلبوم نیز «غدیر خون» است که روایتی از مظلومیت سیدالشهدا(ع) را در خود دارد. بعد از آن قطعه «راه کربلا» در سال۱۳۹۳ با ترانه امیر ارجینی و تنظیم رضا فوادیان، «دل خون» در سال۱۳۹۵ با ترانه حسین صفا و به مناسبت اربعین حسینی، قطعه «حسین(ع)» در سال۱۳۹۹ با ترانه، تنظیم و آهنگسازی چاووشی و نیز تکنوازی ساز دودوک با هنرمندی امیرحسین کیانپور ساخته و منتشر شد که قطعه آخر را می‌توان تجربه‌ای متفاوت و به‌نوعی ساختارشکنانه به شمار آورد. او همچنین قطعات «عباس(ع)» در سال۱۳۹۹ در ثنای جایگاه حضرت اباالفضل العباس(ع) با ترانه و آهنگ خودش، تنظیم امیر جمالفرد به نوازندگی دودوک به دست امیرحسین کیانپور ساخته و قطعه «آوازه‌خون» در سال گذشته و در ایام محرم منتشر کرده که ترانه را امید روزبه و تنظیم آن را رضا فوادیان انجام داده است. موسیقی این قطعه برداشتی از یک نوحه قدیمی است و محسن چاووشی آن را نذر محرم و ادای دین او و دوستانش به اهل کربلا خواند. منتظریم تا در ماه محرم و صفر جاری نیز بار دیگر صدای او را در میان عزاداری حسینی بشنویم.
پوئم سمفونیک آب تشنه
آلبوم پوئم‌سمفونیک آب تشنه، اثری با آهنگسازی محمدرضا عقیلی است که در سبک کلاسیک درباره واقعه عاشورا و در سال۱۳۹۹ ساخته شده است. این مجموعه شامل ۶قطعه متشکل از یک اوورتور (به نام مقدمه) و پنج موومان (با نام مجلس) به سبک روایی با بهره‌گیری از شعر است. آهنگساز اثر درباره آن می‌گوید: پوئم سمفونیک گونه‌ای است که با بهره‌گیری از شعر، روایتی را از آغاز تا پایان یک درام بازآفرینی می‌کند. او ادامه می‌دهد: این پوئم سمفونیک روایتی از لحظات ورود امام‌حسین(ع) و کارورانش به سرزمین نی‌نوا تا لحظات سرخ ظهر عاشورا است و برای ساخت قطعات آن از اشعار و نغمه‌های اصیل و قدیمی‌ترین شعرها و نواهای عاشورایی بوشهر استفاده کرده‌ام. همچنین ارکستراسیون و رنگ‌آمیزی سازها در این اثر نیم‌نگاهی نیز به موسیقی تعزیه‌ای دارد.
نظر شما